اوتیسم: مدل اجتماعی معلولیت و تنوع عصب‌شناختی و برخی پژوهش‌های جدید

پروندهمعلولیتاوتیسم: مدل اجتماعی معلولیت و تنوع عصب‌شناختی و برخی پژوهش‌های جدید

بیدارزنی: سال گذشته، به مناسبت دوم آوریل روز جهانی پذیرش اوتیسم، اولین کتابچه از مجموعه کتابچه‌های مطالعات انتقادی معلولیت با عنوان  دو مکتوب ترجمه و در سایت بیدارزنی منتشر شد که شامل ترجمه سخنرانی «به خاطر ما ماتم نگیرید» از جیم سینکلر و فصل اتوبیوگرافیک پایان‌نامه جودی سینگر بود.‌‌‌ دومین مجلد این مجموعه، نگاهی است به اوتیسم با توجه به پژوهش‌های تجربی کیفی و کَمّی و نظریه‌های جدید و از منظر مدل اجتماعی معلولیت و پارادایم تنوع عصبی (نورودایورسیتی). برخی بخش‌های این کتابچه پیش‌تر در کانال تلگرامی مطالعات انتقادی معلولیت به صورت جداگانه منتشر شده‌اند. به این مطالب ارجاعات افزوده و از نو ویرایش شده‌اند.

مقبولیت و استفاده از مدل اجتماعی معلولیت و پارادایم تنوع عصبی (نورودایورستی) در فهم معلولیت‌ و همچنین بازنگری در خدمات، برنامه‌ها و سیاست‌های رفاهی، اجتماعی و آموزشی با سرعت زیادی درحال گسترش است و خوشبختانه تاثیرگذاری آن در بسیاری از کشورها در مورد اقدامات مرتبط با اوتیسم شروع شده‌است. به عنوان مثال در انگلستان رویکرد تنوع عصبی وارد نظام سلامت شده و طیف وسیعی از امکانات با هدف دربرگیرندگی، حقوق افراد اوتیستیک، حمایت از خانواده، توجه به نیازها و اقدامات متناسب با وضعیت خانواده و فرد و با هماهنگی و نظر فرد اوتیستیک انجام می‌شوند رو به گسترش هستند. البته این اقدامات کافی نیست زیرا همچنان بیشتر به سطح فردی مربوط هستند و از تغییرات کلان و در سطح اجتماعی کمابیش غفلت می‌شود.

هم موضوعات متعددی وجود دارد که در این کتابچه مورد بحث قرار نگرفته‌اند و هم با توجه به سرعت تحقیقات، دانش درباره اوتیسم درحال روزآمد شدن است. بنابراین این کتابچه ویراست‌های بعدی خواهد داشت و تلاش می‌شود که محتوای آن سالی یک‌بار مورد بازبینی قرار گیرد.

همچنین با توجه به این که والدین و دوستان و نزدیکان افراد اوتیستیک نیازبه راهنمایی‌های عملی نیز دارند، در ویراست‌های بعدی تلاش خواهد شد تا راهنمایی‌هایی عملی نیز فراهم شود.

***

فساد‌ و غارت‌گری و معلولیت‌ستیزی ساختاری حاکم بر ایران، خشک‌مغزی پزشکانی که بر سازمان بهزیستی حکومت می‌کنند، تاریخ‌گذشتگی روان‌شناسان، روان‌پزشکان و عصب‌شناسان صاحب‌نام و پوسیدگی نظری تاروپود قلمروهای خیالی که برای خود در دانشگاه‌ها، کلینیک‌ها و بیمارستان‌ها ساخته‌اند، صنعتی-کالایی شدن توانبخشی و حوزه سلامت روان و انجمن‌ها و خیریه‌های وابستگان به منابع رانت و قدرت در حکومت جمهوری اسلامی، همچنان سدی محکم دربرابر ترویج و به کار بسته‌شدن یافته‌های پژوهش‌های جدید میان‌رشته‌ای و خلاف جریان اصلی هستند.

اما جامعه در سکون نیست، بلکه آوردگاه نبرد طبقات و گروه‌های ستم‌دیده با قدرتمندان زورگو و استثمارگر، و میدانِ چشم‌درچشم ستم‌گران دوختن، «نه» گفتن و مقاومت است. جنبش انقلابی «ژن، ژیان، ئازادی» و مردم، بالاخص دختران نوجوان و زنان مبارز کرد و بلوچ که در صف اول این خیزش ایستاده‌اند، نشان می‌دهند که با وجود دهه‌ها ستم و سرکوب ساختاری و پلیسی-نظامی اقلیت‌ها، زنان و کارگران در دو رژیم پهلوی و اسلامی، ستم‌ستیزی و میل جامعه به برابری و عدالت اجتماعی و آزادی و حقوق انسانی، همچنان نفس می‌کشد.

بخشی از برانداختن این نظم کهنه و ارتجاع، برانداختن ساختارها و اقدامات معلولیت‌ستیزانه و تواناپرستانه‌‌ای[۱] است که در به انقیاد کشیدن و ستم به معلولان شریک بوده‌اند. متنی که در ادامه می‌خوانید، قدمی کوچک در همین راستا و برای کمک به مشروعیت‌زدایی کردن از نظم کهنه در زمینه معلولیت و اوتیسم است. محتوای این متن متکی به یافته‌های برخی پژوهش‌هاست که با وجود مبناهای علمی و تجربی و دلالت‌ها و پیامدهای سیاستی مهمی که دارند، کم‌تر دیده و شنیده‌ شده‌اند، اما توجه به آن‌ها می‌تواند سهمی مهم در تغییراتی به نفع افراد اوتیستیک، خصوصاً کودکان اوتیستیک داشته باشد.

لینک کتابچه اوتیسم: مدل اجتماعی معلولیت و تنوع عصب‌شناختی و برخی پژوهش‌های جدید

معلولیت و اوتیسم


 

[1]. Ableist

نوشته‌های مرتبط

از «مشکلی بدون نام» به یک نوع معلولیت

جودی سینگر / مطالعات انتقادی معلولیت - ۱

بیدارزنی: جودی سینگر و مادر و دخترش هرسه اوتیستیک هستند. او در نیمه دوم دهه ۱۹۹۰ میلادی پایان‌نامه دوره کارشناسی خود را درباره اوتیسم...

به خاطر ما ماتم نگیرید

جیم سینکلر/ مطالعات انتقادی معلولیت - ۱

بیدارزنی: والدین اغلب می‌گویند تروماتیک‌ترین اتفاقی که برایشان افتاده این است که متوجه شده‌اند فرزندشان اوتیستیک است. افراد غیراوتیستیک اوتیسم را همچون یک تراژدی...

دو مکتوب (مطالعات انتقادی معلولیت)

بیدارزنی: به مناسبت دوم آوریل روز جهانی پذیرش اوتیسم، کتاب  دو مکتوب توسط مطالعات انتقادی معلولیت-۱ ترجمه شده است. دو مکتوب نقشی کلیدی در...

اتیسم در دنیای «سالم‌ها» و نابرابری‌ها

حمید‌رضا واشقانی فراهانی

روان‌شناسان جریان اصلی که معمولاً نگرش‌های ذات‌گرا و هنجاری به رفتارهای انسانی دارند، محدوده‌های هنجاری برای رفتارهای انسانی تعریف می‌کنند و رفتارهای خارج از آن محدوده‌ها را رفتارهای نابهنجار می‌دانند. بنابراین در مواجه با طیف اتیسم نیز بر وجود نوعی اختلال تاکید دارند که مهم‌ترین شاخص آن را فقدان توانایی در تعامل اجتماعی و هم‌دلی می‌دانند. چنین نگرشی علاوه بر آن که متضمن مواجهه‌ی غیربرساخت‌گرا با امر هنجاری است و تبعات هستی‌شناسانه و معرفت‌شناسانه‌ی گسترده‌ای دارد، از جمله تأیید ضمنی منطقی مشابه با منطق کلیشه‌سازی‌های قومیتی، جنسیتی، طبقاتی و ...، مفروضاتی کلیشه‌ای دارد که خود نیز محل بحث هستند.