جنبش #MeToo ایرانی چند روز پیش هشت‌ماهه شد. این جنبش که با توییت کاربری به نام یگانه در ۱۶ مرداد ۱۳۹۹ در پاسخ به توییت یک کاربری مشهور آغاز شد مسیری طولانی و سخت پیموده است و دستاوردهای قابل‌توجهی نیز داشته است، اما راهی دراز و چالش‌هایی دشوار در پیش دارد و باید پاسخ مناسبی برای انتقادات پیدا کند؛ انتقاداتی که سال‌هاست درباره‌ی نسخه غربی این جنبش نیز مطرح می‌شود. مسائل قانونی خاص ایران و توفق نسبی فضای مردسالار، در مقایسه با نسخه‌ی غربی، مسیری پرسنگلاخ پیش روی جنبش #MeToo ایرانی قرار داده است؛ اما کنشگران ناامید نشده‌اند.

بیدارزنی:همه‌چیز از یک نکته‌ی توییتری درباره‌ی دیت در یک بعدازظهر تابستانی شروع شد؛ توییتی که در واکنش به آن موجی از انتشار هزاران روایت آزار جنسی شکل گرفت. با گذشت هشت ماه، ده‌ها هزار کاربر توییتر فارسی با اعلام مواضع موافق و مخالف خود در بیش از صد هزار توییت، جنبشی را در شبکه‌های اجتماعی با محوریت توییتر آغاز کردند که به عنوان نسخه‌ی ایرانی جنبش #MeToo شناخته می‌شود.

توضیح برخی از اتهامات سوءرفتار جنسی ذکرشده در این گزارش در مراجع قانونی تأیید و برخی رد شده‌اند و بسیاری بررسی نشده‌اند. ذکر این روایت‌ها در گزارش صرفاً برای توصیف نظرات کاربران شبکه‌ی اجتماعی توییتر است و به معنی ابراز عقیده‌ی نگارنده در تأیید یا رد هیچ‌یک از آن‌ها نیست.

جنبش جهانی

جنبش #MeToo یک جنبش مدنی در شبکه‌های اجتماعی است که قربانیان را به صحبت درباره‌ی تجربه‌های آزار و تجاوز جنسی تشویق می‌کند. این عبارت را اولین بار در سال ۲۰۰۶ تارانا بروک در شبکه‌های اجتماعی به کار برد اما در آن زمان چندان فراگیر نشد. در اکتبر ۲۰۱۷، با به جریان افتادن پرونده‌های تجاوز جنسی هاروی واینستین، تهیه‌کننده‌ی هالیوودی، کاربران زیادی با این هشتگ در شبکه‌های اجتماعی درباره‌ی سوءرفتار جنسی نوشتند.

آلیسا میلانو، بازیگر هالیوودی، را یکی از پیشگامان این جنبش می‌دانند. او به نقل از یک دوست در توییترش نوشت: «اگر همه‌ی زنانی که مورد آزار یا تجاوز جنسی قرار گرفته‌اند Me Too را توییت کنند، ممکن است بتوانیم شمه‌ای از ابعاد مشکل را برای مردم نمایان کنیم.»

If you’ve been sexually harassed or assaulted write ‘me too’ as a reply to this tweet

Me too

Suggested by a friend: “If all the women who have been sexually harassed or assaulted
wrote ‘Me too.’ as a status, we might give people a sense of the magnitude of the problem.” @Alyssa_Milano

جنبش #MeToo در آن زمان در رسانه‌های فارسی بازتاب چندانی نداشت. حساب انگلیسی توییتر علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، یک سال پس از آغاز این جنبش در توییتی حاوی هشتگ #MeToo، ضمن اشاره به گزارش‌های فراوان زنان غربی از تجاوزهای جنسی، حجاب را به عنوان راه‌حل اسلام برای این مشکل معرفی کرد:

The disaster of countless sexual assaults on Western women—including incidents leading
to #Metoo campaign— and Islam’s proposal to resolve it

https://english.khamenei.ir/news/5986
Khamenei.ir

پیشنهادی برای یک قرار عاشقانه: #MeToo در ایران

اما سه سال پس از آغاز این جنبش در شبکه‌های اجتماعی انگلیسی، اوضاع در ایران تغییر کرد. در ۱۶ مرداد ۱۳۹۹، یک کاربر مشهور شبکه‌های اجتماعی به نام ا. در توییترش درباره‌ی دیت اول نوشت:

دیت اول لباشو ببوس، اگه اعتراض نکرد بهت می‌ده. اگه اعتراض کرد بگو انقدر محو زیباییت شدم که نفهیدم چیکار کردم.. اینجوری بازم بهت می‌ده.

صحبت درباره‌ی باید و نبایدهای قرارهای عاشقانه در توییتر فارسی موضوع تازه‌ای نبود؛ اما کمتر از چهار ساعت بعد، کاربری به نام یگانه با تأکید بر این که «این توییتا فان نیستن و ساده نباید ازشون گذشت» روایتی از ارتباط سابقش با کاربر مذکور نوشت که می‌توان آن را آغازگر جنبش #MeToo در ایران دانست:

این توییت بهترین بهونه بود برای این که جریان خودمم با این آدمِ متجاوز تعریف کنم و یە بار برای همیشه بفهمید این توییتا فان نیستن و ساده نباید ازشون گذشت! #رشتو  – یگونه (yegooneh@)

کاربری به نام کوپر در همان روز این روایت‌ها را مشابه جنبش #MeToo دانسته است:

#MeToo ایرانیم ب راه افتاد – کوپر (amiircooper@)

کاربران دیگری به‌سرعت به این جنبش پیوستند. در روز بعد بیش از دو هزار توییت مرتبط نوشته شد. به نظر می‌رسد در ابتدا به شکل همزمان برخی کاربران مخالف اتهامات از #MeToo برای مسخره کردن جریان ادعاها استفاده کردند و برخی از کاربران موافق نیز این هشتگ را در توییت‌هایشان به کار بردند.

این چیزی که از افشاگری دخترا درمورد کاربر […]  میبینم، پتانسیل اینو داره که جنبش#MeToo دوباره شکل بگیره… بضی وقتا از پسر بودنم خجالت میکشم… FullButton Keyboard(@theLazarus)

با آن که صبحت درباره‌ی آزار جنسی در توییتر فارسی سابقه داشت، اما – مانند ماجرای یک قاری مشهور قرآن، پرونده‌ی اتهام تجاوز جنسی یکی از نمایندگان مجلس دهم به یک زن که خبر آن چند روز پیش از این توییت‌ها دوباره در توییتر فارسی داغ شده بود و ماجرای مشهور به دختر آبادانی که چند ماه بعد رخ داد – معمولاً جنبه‌ی سیاسی ماجرا بر جنبه‌ی مرتبط با آزار جنسی و حقوق زنان غلبه می‌کرد. اما توییت یگانه بازی را عوض کرد و آغازگر جریانی شد که بسیار گسترده‌تر بود، هدف متفاوتی را دنبال می‌کرد و به جنبش جهانی #MeToo شباهت بسیار بیشتری داشت.

اولین روایت‌ها

در ۱۷ مرداد توییت‌های زیادی درباره‌ی یک کاربر مشهور توییتر به نام ا. نوشته شد. روایت‌های آزاری نیز درباره‌ی کاربر مشهور دیگری به نام ع. منتشر شد.

معلم کنکور

۱۹ مرداد با روایت‌های فراوانی درباره‌ی یک معلم مشهور زیست‌شناسی کنکور، همراه بود. در روز بعد حساب‌هایی که روایت‌های اولیه را منتشر کرده بودند توییت‌های خود را پاک کردند و با لحنی رسمی از وی عذرخواهی کردند. کاربران این مسئله را نتیجه‌ی تهدید آن‌ها از طرف معلم دانستند و به‌شدت واکنش نشان دادند.

کاربری ناشناس نیز که خود را یکی از دوستان این معلم معرفی کرده بود با حضور در توییتر توییت‌هایی در دفاع از او منتشر کرد. بسیاری از کاربران معتقد بودند این حساب هویتی جعلی برای خود معلم است.

این روایت‌ها مقدمه‌ی انتشار روایت‌های بیشتری از آزار جنسی دانش‌آموزان توسط برخی از معلمان مشهور کنکور و المپیاد شد.

برخی از کاربران پیشنهاد داده بودند که با تماس با آموزش و پرورش و مؤسسات خصوصی آمادگی کنکور محل کار معلم مذکور، از ادامه‌ی کار او جلوگیری شود. جمعی از کاربران نیز راه‌های ارتباطی با این مراکز را منتشر کردند. نام این معلم هنوز هم در بین اعضای برخی از مؤسسات آموزشی در اینترنت دیده می‌شود.

کتابفروش

پس از چند روز آرامش، در ۳۱ مرداد موجی بزرگ‌تر از روایت‌های تجاوز علیه یک کتابفروش و دانشجوی سابق پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران به نام ک. ا. شکل گرفت.

پیام نقل قولی دریافت کردم مبنی بر کثافتکاری یکی دیگه از این شناس های دم به تله نداده. #تجاوز  (Saliz92084061@)Saliz

کتابفروش چهار روز بعد، در ۴ شهریور، دستگیر شد که باعث شد مجدداً نام او در توییتر فارسی بر سر زبان‌ها بیفتد. ۲۲ مهر اعلام شد که او به تجاوز به بیش از سیصد دختر اعتراف کرده و اتهام افساد فی الارض به او تفهیم شده است. در این روز بیش از ۲۵۰۰ توییت درباره‌ی او نوشته شد. دستگیری ک. ا. یکی از اولین نتایج جنبش #MeToo ایران خارج از فضای مجازی بود.

برای خواندن مطلب کامل نسخه پی دی اف مقاله را دانلود کنید