بیدارزنی: سلامت جنسی و باروری زنان ازجمله حقوق انسانی است که حق حیات، حق رهایی از آزار و شکنجه، حق سلامتی، حق برخورداری از حریم خصوصی، حق آموزش و منع تبعیض را شامل می‌شود. «کمیته حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی» به همراه «کمیته منع تبعیض علیه زنان» هردو به‌وضوح مشخص کرده‌اند که حق زنان برای سلامتی شامل سلامت جنسی و باروری آن‌ها نیز می‌شود. این امر حاکی از آن است که دولت‌ها از تعهداتی برخوردارند که باید از آن تبعیت کنند؛ آن‌ها باید از حقوق مربوط به‌سلامت جنسی و باروری زنان حمایت و در راستای تحقق این حقوق اقدام کنند. «گزارشگر ویژه» در خصوص حقوق افراد جهت بهره‌مندی از بالاترین استاندارهای ممکن سلامت فیزیکی و روانی معتقد است حق دسترسی به خدمات، کالاها و امکانات بهداشت باروری باید این‌چنین در اختیار زنان قرار گیرد: (الف) به میزان کافی در دسترس باشند، (ب) ازلحاظ مادی و اقتصادی قابل حصول باشند؛ (پ) بدون تبعیض قابل‌دستیابی باشند؛ (ج) از کیفیت مطلوبی بهره‌مند باشند. (به گزارش A/61/338 رجوع کنید.)
باوجوداین الزامات، نقض حقوق سلامت جنسی و باروری زنان امری متداول است. این امر اشکال متعددی دارد: همچون منع دسترسی به خدماتی که زنان نیاز دارند، یا کیفیت پایین خدمات، نیاز به اجازه گرفتن از شخصی دیگر برای دستیابی به برخی امکانات و انجام پروسه‌های مربوط به سلامت باروری و جنسی زنان بدون اجازه آنان که شامل عقیم‌سازی اجباری، اجبار به تست بکارت و وادارسازی به سقط‌جنین می‌شود. همچنین حقوق سلامت جنسی و باروری زنان هنگامی‌که آن‌ها در معرض ناقص سازی جنسی زنان [۱](FGM) و ازدواج زودهنگام قرار می‌گیرند، درخطر است.
تخطی از حقوق سلامت جنسی و باروری زنان عموماً به میزان زیادی در ارزش‌های اجتماعی مربوط به تمایلات جنسی زنان ریشه دارد. باورهای پدرسالارانه از نقش زنان در خانواده موجب می‌شود که آن‌ها معمولاً بر اساس توانایی‌شان در تولیدمثل ارزش‌گذاری شوند. ازدواج زودهنگام و بارداری، یا حاملگی‌های مداوم بافاصله کم، معمولاً در تلاش برای تولید فرزندان پسر به علت ترجیح داشتن فرزند پسر، تأثیرات ویران گری بر سلامتی زنان می‌گذارد و گاهی نتایج مرگباری نیز به همراه دارد. زنان همچنین در برخی مواقع به خاطر ناباروری سرزنش و یا طرد می‌شوند؛ درنتیجه بسیاری از موارد مرتبط با حقوق بشر در مورد آن‌ها نقض می‌شود.
ماده ۱۶کنوانسیون رفع همه اشکال تبعیض علیه زنان [۲](CEDAW) حقوق یکسان زنان را در مورد «تصمیم‌گیری آزادانه و مسئولانه نسبت به تعداد فرزندان و فاصله زمانی بارداری و دسترسی به اطلاعات، آموزش و ابزار لازم که قدرت بهره‌مندی از این حقوق را به ایشان می‌دهد» تضمین می‌کند. ماده ۱۰ CEDAW نیز حق زنان برای آموزش را شامل «دسترسی به اطلاعات آموزشی مشخص که سلامتی و تندرستی خانواده را تضمین می‌کند، از جمله اطلاعات و راهنمایی در مورد تنظیم خانواده» مشخص می کند. «کارپایه عمل پکن» می‌گوید: «حقوق انسانی زنان شامل حق آن‌ها برای داشتن کنترل و آزادی در تصمیم‌گیری و مسئولیت بر آنچه مربوط به تمایلات جنسی آن‌ها است، ازجمله سلامت جنسی و باروری آن‌ها، آزاد از هرگونه فشار، تبعیض و خشونت است». توصیه نامه عمومی شماره ۲۴ کمیته CEDAW به دولت ها سفارش می کند «جلوگیری از بارداری ناخواسته از طریق تنظیم خانواده و آموزش جنسی» را در اولویت قرار دهند. تفسیر عمومی شماره ۱۴ کمیته حقوق اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی (CESCR) توضیح داده است که بند خدمات سلامت مادران قابل‌مقایسه با تعهد هسته‌ای است و نمی‌تواند تحت هیچ شرایطی فسخ شود و دولت‌ها باید برای گام‌های آگاهانه، پایدار و هدفمند، جهت دستیابی زنان به‌حق سلامت درزمینه بارداری و زایمان سریعاً تعهد بدهند.
Recource:
OHCHR, Sexual and reproductive health and rights, Information series on sexual and reproductive health and rights, 1 July 2015
از این پس سایت بیدارزنی اسناد سازمان ملل در زمینه «سلامت و حقوق جنسی و باروری» در سال ۲۰۱۵ را در قالب مطالب جداگانه به تدریج منتشر می کند.
پی نوشت:
[۱] female genital mutilation
[۲] The Convention on the Elimination of all Forms of Discrimination Against Women