بیدارزنی: شهر غزه، نوار غزه: برای «هناء حمش» هنر یعنی ابراز وجود و بازگو کردن رنج زنان فلسطینی. هناء در نمایشگاهی که از ۲۰ تا ۲۲ دسامبر سال ۲۰۱۷ در شهر غزه با عنوان «سیزده میلیون» برگزار شد، از فلسطینیهای کل دنیا و قدرت زنان فلسطینی که در شرایط دشوار اشغال زندگی میکنند، حکایت کرد.
حمش ۲۷ ساله به المانیتور گفت: «هدف من رساندن دو پیغام بود. اول اینکه میخواستم پیامی عاشقانه به تمام فلسطینیهایی که در سال ۱۹۴۸ مهاجرت کردند و در کشورهای مختلف سراسر جهان پراکنده شدند برسانم؛ و بر این مسئله تأکید کنم که مردم فلسطین با وجود فاصلهها هنوز متحدند. دوم اینکه میخواستم نقش تاریخی زنان در خدمت به مردمشان و مبارزاتشان علیه اشغال اسرائیل را به تصویر بکشم.»
وی همچنین اشاره کرد که در طول نمایش کارهایش آهنگهای سنتی فلسطینی در نمایشگاه پخش میشدند.
نمایشگاه که شامل ۵۰ نقاشی بود، زنان فلسطینی را در دورههای مختلف به تصویر میکشید. برخی از کارها سبک زندگی سنتی زنان را در شهرهایی همچون جافا و حیفا نشان میداد که پس از ۱۹۴۸ به بخشی از دولت اسرائیل تبدیل شدند. در این نقاشیها زنان لباسهای گلدوزی شده بر تن دارند و در حال کشاورزی و یا دوخت و دوز هستند. کارهای دیگر مبارزات آنها طی دوران اشغال سرزمینهای فلسطینی در ۱۹۶۷ را نشان میدهند. برای مثال یکی از کارها سرباز اسرائیلی را نمایش میدهد که تفنگش را به صورت یک زن اهل اورشلیم نشانه گرفته است.
پرترههای حمش که برخی با مداد مشکی و برخی با رنگ روغن نقاشی شدهاند، زنان فلسطینی را به تصویر میکشند که عمدتاً برای کارهایشان در حوزههای مختلف پیش از تشکیل دولت اسرائیل مشهور بودهاند. همچون «متیل ابوبود» مؤسس مدرسهی دولتی در ناصره، «بسیما فرح» مدیر مدرسهی دخترانهی اورشلیم و «کریمه عبود» اولین عکاس زن که در اوایل قرن بیستم دارای استودیوی عکاسی خود بود.
حمش همچنین نقش زنان در مقابله با اشغال فلسطین را توسط اسرائیلیها با پرترهای از «نهله البایض» اولین زنی که در سال ۱۹۶۸ به خاطر وابستگی به سازمان آزادیبخش فلسطین دستگیر شد، به تصویر میکشد.
حمش در اکثر نقاشیهایش به عمد از رنگهای تاریک و سرد و سایههای خاکستری استفاده میکند تا پیغامی از زندگی غمانگیز و دشوار زنان فلسطینی را برساند.
حمش میگوید این نمایشگاه در راستای تصمیم دونالد ترامپ در ۶ دسامبر برگزار شده است که اورشلیم را به عنوان پایتخت اسرائیل معرفی کرد. او میگوید: «من نقاشیهای بسیاری کشیدهام که در مقابل تصمیم ترامپ از زندگی تاریخی زنان فلسطینی در اورشلیم حکایت دارند.»
او همچنین تفوق مردانهی جامعهای که در آن زندگی میکند را نقد میکند و توضیح میدهد که هنر به زنان بلندگو میدهد. او میگوید: «با توجه به اینکه زنان همیشه به حاشیه رانده شدهاند و نظراتشان نادیده انگاشته شده است و مشارکت سیاسی اندکی داشتهاند، هنر به آنها فرصتی میدهد تا در جامعه شنیده شوند. هنر به ما این امکان را میدهد که حتی زمانی که کسی نمیخواهد صدای ما را بشنود سخن بگوییم.»
مریم حامد دانشجوی رشتهی تاریخ و باستانشناسی در دانشگاه اسلامی غزه که از نمایشگاه دیدار کرده به المانیتور میگوید: «من از این که چنین هنری را اینجا در غزه میبینم، بسیار خوشحالم. من بهشخصه مجذوب پرترهها شدهام، بخصوص اینکه آنها شخصیتهای مطرح فلسطینی را به من میشناسانند که تاکنون چیزی از آنها نشنیده بودم.»
یکی از هنردوستانی که از نمایشگاه دیدن کرده با نام علی جاکوب به المانیتور میگوید: «این نمایشگاه یکی از بهترینهایی است که تا به حال دیدهام. در این نمایشگاه زندگی زنان فلسطینی با آرامش در هنگام جنگ به تصویر کشیده میشود، این آثار زیبایی آنها و اهمیت نقش آنها بهعنوان مادران، معلمان و مبارزان علیه اشغال فلسطین را با همدیگر ترکیب میکنند.»
حمش پیشتر در نمایشگاههای هنری بسیاری در نوار غزه مشارکت داشته است. همچون «غزه ۵۲» در آپریل ۲۰۱۷ که بر رنج زنان در ۵۲ روز جنگ اسرائیل در غزه در سال ۲۰۱۴ تمرکز داشت.
«ایسام هیلیس»، رئیس انجمن هنرمندان فلسطینی در غزه، انجمنی مستقل که در سال ۱۹۸۴ پایهگذاری شد به المانیتور گفته است: «زنان اکنون نقشی فعال در جنبش هنری فلسطین دارند. تعداد ۲۶۴ زن هنرمند در انجمن موجب شده تا بیش از نیمی از کل هنرمندان مجموعه که شامل ۴۸۳ نفر میشوند را زنان تشکیل دهند.»
هیلیس توضیح داد که حمش توانسته با کار هنری خود که ترکیبی از خلاقیت به همراه دیدگاه زنانه است، در انجمن محلی بسیار تحسینبرانگیز عمل کند.
او میگوید دلایل بسیاری برای مشارکت زنان در نمایشگاههای هنری وجود دارد، مشخصا برای برجسته ساختن استعدادهایشان و اثبات نقششان در توسعهی هنر و به جلو راندن جامعه برای احترام گذاشتن به آنها و دادن فضای بیشتر برای اثبات خود خارج از محدودهی خانههایشان که مدتهاست نقششان به آنجا محدود شده است.
هیلیس تأکید میکند که حمش با وجود تعداد اندک انجمنهای هنری که هنرمندان را به صورت پایدار حمایت میکنند خود را ثابت کرده است.
مصطفی ذکوت مدیر مرکز مطالعات و تحقیقات رویا در غزه، مرکزی مستقل که در سال ۲۰۱۵ بنا شد و حامی این نمایشگاه بود گفت که با وجود این که مرکز تحقیقات صرفا بر هنر متمرکز نبود، آنها مشتاق حمایت از نمایشگاه بودند چراکه بنیادهای اندکی حامی هنرمندان در غزه هستند.
حمش گفت که امیدوار است هنرمندان، بخصوص هنرمندان زن به بنیادهای مستقل که از بودجههای حمایتی دولت استفاده میکنند برای تبلیغ هنر زنان در نوار غزه دسترسی داشته باشند.