پوشش توده گرایانه ی حجاب

تا قانون خانواده برابر:

خبر: پلیس تهران در اطلاعیه ای اعلام کرده است که در صدد اجرای درخواست های مردم و افزایش احساس امنیت است. از این رو یکی از طرح هایی که هم اکنون در حال اجرا است برخورد با بد پوششی و بدحجابی است.( خبر آنلاین 1/3/1391)

نظر: فکر کنم پلیس اشتباه متوجه شده. در خواست مردم مبارزه با اختلاس 3000 میلیاردی است، مبارزه با سفیر ایران در برزیل است. دیروز از کلی از مردم عادی که راضی به انتشار تصویرشان نبودن عکس منتشر کردید ولی بعد از 6 ماه هنوز ما تصویری از متهمان اختلاس بزرگ ندیدیم. (نادر، از نظرهای پای خبر در سایت)

بهتر است قبل از هرچیز، مساله ی این یادداشت را با خوانندگان در میان بگذاریم.

مساله این است که؛ به نظر نگارنده آنچه اصطلاحا به «طرح امنیت اجتماعی» موسوم است، ذیل جرم شناسی یا سیاست جنایی توده گرایانه قرار می گیرد. طرحی که در راستای مصوبه ی شورای عالی انقلاب فرهنگی در 13 دی ماه 1384 تحت عنوان «طرح جامع عفاف» برنامه ی اجرایی نیروی انتظامی شد.

 یادآوری مثال معروف جامعه شناسی یعنی «تخت پروکرست، نگارنده را نیازمند شناسایی دقیق تر سیاست کیفری یا جنایی طرح امنیت اجتماعی می کند. نگارنده نمی خواهد یادداشت پیش رو به مثابه تخت پروکرست باشد. میهمان اش را روی تخت بخواباند، اگر مهمان کوتاه قد بود آنقدر آنرا بکشد تا اندازه ی تخت شود و اگر مهمان بلند قد بود با اَره او را کوتاه کند تا روی تخت جا بشود.

با همین نگرانی، نگارنده مولفه های اساسی سیاست جنایی توده گرایانه یا «پوپولیستی یا عوام گرایانه یا جرم شناسی راست جدید را بر می شمارد و در ادامه ذیل این مولفه ها تلاش می کند همسویی سیاست های «طرح امنیت اجتماعی را با سیاست ها ی جنایی توده گرایانه شناسایی کند.

افزایش اختیارات پلیس

در کتاب «جرم و جرم شناسی اثر «رابرت وایت و فیونا هینز، ذیل جرم شناسی راست جدید آمده است که: « مضمون پیکار با جرم در خلال دهه ی 1980، به تدریج خود را در چهره ی نوعی احساس نیاز به اعمال زیر جلوه گر ساخت:1- افزایش کارکنان، اختیارات و هم چنین منابع و امکانات نیروی پلیس»

این افزایش نیروهای پلیس و اختیاراتِ بیشترِ آن را که در ذیل جرم شناسی توده گرا آمده است می توان در صحبت های اسماعیل احمدی مقدم، فرمانده نیروی انتظامی پس از انتقادات بسیار ی که به این طرح شد، مشاهده کرد.

«تاکنون نخواستیم موضوع بند یکم این طرح را عنوان کنیم، اما به دلیل‎ ‎به وجود آمدن ‏این بحث‌ها باید بگوییم بر اساس بند یکم، تعیین مصادیق حجاب‎ ‎و حد و مرز آن بر عهدهٔ نیروی انتظامی است ‏و صراحتا به آن اشاره شده، از‏‎ ‎این رو تنها انجام وظیفه کردیم».[1]

رویکرد اخلاقی به جرم

دیدگاه جرم شناسی راست جدید خود را دارای دو ویژگی عمده می نماید: اول-…،دوم- ارائه ی نوعی رویکرد اخلاقی و مجازات گرا در باب دو موضوع جرم و بزهکاری(وایت و هینز،همان)

آن چه به عنوان حجاب و مصادیق رعایت و نقض آن در طرح امنیت اجتماعی مطرح می شود دارای مفهومی اخلاقی و ارزشی است و این محتوا و رویکرد در گفته های مسئولان و دست اندرکاران اجرای این طرح نیز بارها منعکس شده است. به گزارش خبر آنلاین، سردار احمد روزبهانی رئیس پلیس امنیت اخلاقی ناجا گفته است: ما با کسانی که آرایش مو و صورتشان خلاف عرف و شرع جامعه است، افرادی که مانکن‌گونه هستند و به مکتب، ارزش‌ها و انقلاب به نوعی دانسته یا نادانسته دهن‌کجی می‌کنند برخورد می کنیم. (خبرآنلاین،29 اردیبهشت 1391)

دسته بندی ما – آن ها

توده گرایی با مفهوم «ما» به مردم متوسل می شود که درمقابل «آن ها» قرار دارد؛ بدین شکل که مصداق های ما را همواره شریف قلمداد می کند و مصداق های آن ها را هرکه می خواهد باشد، موجوداتی می انگارد که برای پیکره اجتماعی نقشی انگل وار و ویرانگر دارند. (وایت و هینز، همان)

این دسته بندی و فاصله گذاری های اجتماعیِ بین شهروندان را می توان در صحبت های سردار روزبهانی که در بالا آمد نیز رصد نمود. این فاصله گذاری های اجتماعی خبر از یک جنگ اجتماعی می دهد و همین تصور است که شدت برخوردها را با مخاطبانِ طرح امنیت اجتماعی ضروری می کند.

اغراق در گستردگی جرم

در خصوص جرم نیز جوهر توده گرایی چیزی نیست جز اغراق در خطرناک جلوه دادن این پدیده و هم چنین تصویری مبالغه آمیز از مجرم به عنوان موجودی برخوردار از ماهیتی بیگانه یا دچار احساس بیگانگی.(وایت و هینزف همان)

سردار اسماعیل احمدی مقدم در چهارمین همایش بین المللی «فرهنگ سازی حجاب و عفاف» در سوم اردیبهشت 1391 در سخنرانی اش اشاره کرده است که:« میزان تهاجم فرهنگی دشمن از نظر مردم 63 درصد زیاد و 23 درصد تاحدودی بوده است.» و هم چنین اضافه کرده است که« همچنین 49 درصد از سوال شوندگان درباره ضرورت اجرای طرح نیروی انتظامی، گزینه خیلی زیاد و 23 درصد گزینه تا حدودی را انتخاب کردند و این نظرسنجی نشانگر آن است که دو سوم مردم خواهان اجرای طرح نیروی انتظامی هستند».

رسانه ای کردن جرم

عمده ی جاذبه ی توده گرایی اقتدار گرا، تا حدودی، نشئات گرفته از تاثیر فراگیری است که رسانه های چاپی و الکترونیکی با ارائه تصویرهای خاص درباره ی وضعیت جرم در جامعه بر جای می نهند. (گرابوسکی و ویلسون)

اگر در اینترنت جستجوی ساده ای با کلید واژه حجاب و عفاف انجام بدهیم با لینک های بسیار زیادی از تصاویر برخورد با بدحجابان روبرو می شویم. لینک هایی حتی با عنوان سری جدید عکس بد حجابان.

تشدید در واکنش ها

در خصوص سیاست های پیشنهاد شده از سوی نظریه های راست جدید می توان از مساله ی کارایی مجازات های شدید و یا حتی مجازات های مناسب یاد کرد که این نظریه ها، آن را با هدف بازداشتن افراد از دست یازیدن دوباره به جرم مورد توجه قرار داده اند. (وایت و هینز، همان)

تشدید در برخورد با بد حجابی، در ایام تعطیلات روزهای نخست خرداد ماه 1391 به ویژه در شهر های شمالی کشور و در بزرگراه ها خبر داغ رسانه ها بود. تا آنجایی که دامنه ی تشدید این برخوردها به فروشگاه های لباس و اماکن تفریحی هم رسید.

 در همین راستا ایسنا در 4 خرداد 1391 گزارش داد که: «ماموران پلیس پایتخت در طرح تشديد برخورد با بدحجابی در تفرجگاه های کوهستانی که به درخواست خانواده‌ها آغاز شده است با زنان بدحجاب و مانکن و مردان بدپوشش برخورد کردند»

مساله ی انتخاباتی

ثابت شده است که ترفندهای توده گرایانه از چهره ای چاره ساز و جذاب در عرصه ی انتخابات برخوردار است. حتی در صورتی که پیامدهای آن موجب متروک ماندن اموری شود که باید آنها را برای جامعه مطلوب دانست.(وایت و هینز،همان)

انتخاباتی شدن مساله ی حجاب و قضیه ی گشت ارشاد، شل و سفت کردن های ایام انتخابات و محوری شدن مساله ی حجاب و پوشش در ایام انتخابات ریاست جمهوری و مناظره های تلویزیونی بین کاندیداهای ریاست جمهوری در این موضوع یکی از نشانه های همسو با ادعای نگارنده در این یادداشت است.

تاکید بر جرایم خیابانی

بسیاری نظریه پردازان راست جدید برآنند که عمده ی نگاه را باید بر «جرایم خیابانی» متوجه ساخت. به همین سبب در سخنان آنان به ندرت از جرائم صاحبان قدرت و جرم های حکومتی یاد می شود و در مواردی که نامی از این دست جرم ها به میان می آید، دولت به عنوان مجموعه ایی معرفی می شود که توان برخورد مناسب با این مساله را دارد.(وایت و هینز، همان)

این تاکید ویژه بر جرایم خیابانی را نیز می توان در روند و سیر سیاست ها و برخوردهای پلیس در باب امنیت اجتماعی در چند سال اخیر مشاهده کرد. ابتدا پوشش زنان مطرح بود، در ادامه به جمع آوری معتادان خیابانی و اراذل و اوباش معطوف شد و با بازرسی از فروشگاه های لباس و آرایشگاه ها ادامه یافت و در ایستگاه های آخر این برخوردها شامل به همراه داشتن سگ در خیابان و برخورد با فروشندگان کراوات رسید.

 جرم شناسی توده گرایانه به دنبال این است که یک وفاق جمعی را که از یک موضع گیری اخلاقی ریشه می گیرد، ایجاد کند، به این وفاق جمعی متوسل شود و این وفاق را به جامعه بقبولاند. از همین روست که جرم شناسی توده گرایانه ذیل نظریه های وفاق مورد بررسی قرار می گیرد. سیاست هایی که تعارض و تضاد منافع و علایق را در جرم یا بزهِ مشخص، نادیده می گیردو دم از یک خواست عمومی در جهت برخورد با جرم یا بزهِ مشخص می زند.

اینجاست که که پایان یادداشت به ابتدای یادداشت پیوند می خورد. پایان یادداشت بر می گردد به آن کاربر اینترنتی به نام نادر و نظری که در پای گزارش خبر آنلاین نوشت.

منبع: راب وایت، فیونا هینز؛ جرم و جرم شناسی متن درسی نظریه های جرم و کجروی، جرم شناسی راست جدید، ترجمه ی علی سلیمی