تا قانون خانواده برابر: 4 سال پیش در سال 2007 یک قاضی برزیلی 1500 زن را به دلیل سقط جنین مورد تعقیب کیفری قرار داد. در همان سال یک زن 20 ساله به نام آنا ماریا آسیودو در آرژانتین بر اثر عوارض ناشی از سرطان درگذشت تنها به این دلیل که پزشکش از درمان وی خودداری کرد. این زن باردار بود و سقط جنین می توانست به نجات جانش بیانجامد. قوانین تبعیض آمیز و اعمال کنترل بر بدن زنان اغلب با استدلال هایی به نام دین، فرهنگ و سنت توجیه می شوند و اخلاق عمومی سقط جنین را سرکوب و محکوم می کند و همچنان حقوق زنان در تمام جهان نقض می شود. در واقع مردسالاری نهادینه در سیاست های دولتی ابزار قانون را برای کنترل رفتارهای جنسی زنان و تصمیمات مبتنی بر حقوق باروری آنها به کار می گیرد. قوانین هم اغلب با دستورالعمل های قدرت و کنترل ناشی از بنیادگرایی حمایت می شوند و مفهوم سازی از نقش زنان در جامعه ای که صرفا بر نقش باروری بیولوژیکی متمرکز شده است، به نادرستی صورت می گیرد.
یک گزارش ابتکاری
در 24 اکتبر 2011 آناند گراور، گزارشگر ویژه حقوق فردی مرتبط با برخورداری از بالاترین استانداردهای موجود سلامت جسمی و روانی ( بخشی از سیستم گزارش دهی ویژه حقوق بشر) گزارش ابتکاری خود را در مجمع عمومی سازمان ملل ارائه خواهد داد. این گزارش یکی از شفاف ترین بیانیه هایی است که تاکنون در چارچوب سیستم حقوق بشر بین المللی ارائه خواهد شدکه تأثیر منفی قوانین کیفری و سایر محدودیت های حقوقی در ارتباط با بهداشت باروری و جنسی و تأثیر آن بر آزادی زنان، فرایندهای تصمیم گیری و استقلال آنها را محکوم می کند. به علاوه تاکنون بیشتر استدلال ها در مورد کنترل جنسی و باروری زنان در سیستم سازمان ملل با استناد به خطرات احتمالی سقط جنین برای سلامت زنان صورت گرفته است. با این گزارش نوعی تغییر جهت استدلال سلامت محور به سمت احترام به خودمختاری زنان، استقلال جسمانی و حقوق جنسی و باروری را شاهد خواهیم بود.
یک کارشناس مستقل با یک مأموریت
گزارشگران ویژه افرادی هستند که از سوی شورای حقوق بشر انتخاب می شوند تا وضعیت کشورها را به طور خاص یا به طور موضوعی از دیدگاه حقوق بشری مورد بررسی و نظارت قرار دهند. گزارشگران، کارشناسانی تعیین شده با یک مأموریت مشخص و برخوردار از همه مصونیت ها و امتیازات اعطا شده از سوی سازمان ملل هستند و بر اساس تخصص، تجربیات، استقلال رأی، بیطرفی، امانت و عدم جهت گیری خاص انتخاب می شوند. آنها بدون دریافت حقوق تمام ظرفیت های شخصی خود را به کار می گیرند و در زمره کارمندان سازمان ملل محسوب نمی شوند. گزارشگران ویژه اما می توانند – نه همیشه- از موقعیت خاص خود به شیوه ای موثر و ابتکاری استفاده کنند. همانطور که تلاش های پل هانت، گزارشگر ویژه سابق در زمینه بهداشت نشان داد، برنامه کاری این ظرفیت تأثیر گذاری بر موضوعات مرتبط با حقوق زنان و حقوق بشر در درون سیستم بین المللی را دارد. پل هانت بیشتر بر برنامه کار خود با تأکید بر مرگ و میر مادران به عنوان یک مبحث حقوق بشری تمرکز کرد.
وی دلایل خود را برای اتخاذ دیدگاه حقوق بشری در مورد مرگ و میر مادران در گزارش ارائه شده به مجمع عمومی در سال 2006 طرح کرد. سپس مهمترین مبحث کاری اش در بازدید از هند در سال 2007 بود، محور اصلی بیانیه او در سال 2007 به شورای حقوق بشر را تشکیل می داد و یک میزگرد جانبی به اجلاس شورای حقوق بشر در سال 2008 را در کنار سایر برنامه هایش برگزار کرد.در نهایت اصرارهای مداوم وی منتهی به صدور قطعنامه سال 2009 توسط شورای حقوق بشر شد که مرگ و میر مادران را به عنوان یک موضوع حقوق بشری در نظر گرفت. این اولین بار نخواهد بود که آناند گراور یک فعال با سابقه اچ آی وی ایدز هندی با اتکا به این برنامه عمل جریان سازی می کند. در سال 2010 در آخرین گزارش سالانه گزارشگر ویژه مورد تمجید فعالان جامعه مدنی به دلیل توجه خاصش به جرم زدایی از داروها قرار گرفته بود. وی در این گزارش از همگان خواست تا از مصرف کنندگان مواد مخدر جرم زدایی و کیفرزدایی شده، بیگناهی مواد مخدر قانونمند شود ( مشابه رویه کنونی در مورد تنباکو) و یک تغییر جهت آشکار در سیاست مبارزه با مواد مخدر و سایر قوانین مربوط به استفاده و دستیابی به مواد مخدر صورت بگیرد.
فراخوان فوری به دولت ها و کنشگران غیردلتی برای احترام به فرایند تصمیم گیری زنان در چارچوب حقوق باروری
در این گزارش گراور دولت ها و بازیگران غیردولتی را به احترام فوری به فرایند تصمیم گیری در چارچوب حقوق و بهداشت باروری فرا می خواند. گزارشگر تصریح می کند که استفاده از قوانین کیفری برای قانونمند ساختن رفتار زنان در زمان بارداری های نامناسب، ناموثر و نامتناسب است. به نظر گراور توسل به زور در مورد یک زن با توسل به قانون به طور مستقیم کرامت انسانی و توانایی و آزادی او را در تصمیم گیری های شخصی در ارتباط با رفتار جنسی و باروری اش در خطر قرار می دهد. کیفری کردن سقط جنین قویا تظاهر بیرونی مداخله است که تبعیضی برای ناتوان ساختن زنان و قبیح دانستن سقط جنین به شمار می رود. فراتر از کیفری کردن سقط جنین، گراور همه دولت هایی که زنان را به دلیل رفتارشان در طول دوران بارداری تحت تعقیب قرار داده اند یا این که از نظر کیفری آنها را به دلیل زایمان جنین مرده یا سقط جنین مجازات کرده اند، را فرا می خواند. این موضوع شامل زنان متهم به کودک آزاری، مرتکب قتل ، آزار مردان و دیگرکشی غیرعمدی به دلیل استفاده از مواد مخدر و مصرف الکل در طول دوران بارداری و قصور از رعایت دستورات پزشکی ، خودداری از مشاوره در مورد روابط جنسی و نیز مشاوره های پزشکی مربوط به ایدز نیز می شود.
فراخوان فوری به کیفرزدایی از سقط جنین
این گزارش فراخوانی فوری برای همه دولتها جهت کیفرزدایی کامل از سقط جنین است. گزارش تأکید می کند که قوانین کیفری تحمیل کننده یک نوع رفتار خاص بر زنان باردار است که باید به سرعت مورد تجدیدنظر قرار بگیرد. نکته مهم این گزارش این است که دلایل صرفا مبتنی بر خطری نیست که ممکن است سقط جنین ناایمن برای سلامت زنان در بر داشته باشد بلکه بر مبنای این واقعیت بیان شده اند که استفاده از ابزار قانون برای بارداری اجباری در مورد زنان شکلی توجیه ناپذیر از فشار و سرکوب است. به بیان گراور:
قوانین کیفری مجازات و محدود کننده سقط جنین نمونه های روشنی از موانع ناروا برای تحقق حق زنان بر سلامت آنهاست و باید امحاء شوند. این قوانین تعدی به کرامت و استقلال آنها با محدود کردن شدید قدرت تصمیم گیری زنان در ارتباط با رفتار جنسی و بهداشت باروری شان است.
بیانیه منع توسل به اخلاق عمومی به عنوان توجیهی برای نقض حقوق زنان
گزارشگر به وضوح اعلام می کند که مفاهیم اخلاق عمومی برای ایجاد و تقویت کلیشه های منفی نسبت به زنان و نقض حقوق آنها به کار می رود. وی اظهار می دارد که اخلاق عمومی نمی تواند به عنوان دست افزار توجیه قانونی کنترل بدن زنان و فرایند تصمیم گیری آنها مورد استفاده قرار بگیرد. طبق نظر گزارشگر؛ جامعه، دولت ها و موسسات تعهد روشنی برای حمایت از حق بر سلامت و تغییر رویه های سنتی و اجتماعی مضر و سیاست های مبتنی بر این رویه ها را دارند.
دولت ها باید از زنان و افرادی که زمینه سقط جنین آنها را فراهم می آورند در برابر اتخاذ اقدامات بنیادگرایانه نسبت به آنها حمایت کنند. این اقدامات شامل آزار، خشونت، آدم ربایی و قتل ( با انگیزه های مذهبی و غیرآن)، فشار برای محروم سازی از آموزش جنسی در متون درسی یا محدود کردن دسترسی به اطلاعات و بحث در مورد تمایلات جنسی جایگزین، ترویج ریاضت یا کاهش آموزش جنسی برای کلیشه سازی هنجار دگرجنس خواهی و …می شود. گزارشگر حتی فراتر از این هم می رود و ذکر می کند که اطلاع رسانی و آموزش علمی و جامع ابزار قدرتمندی برای بررسی انتقادی نابرابری های جنسیتی و کلیشه ها و روشی برای عریان کردن عمیق سیستم های پدرسازی پنهان با هدف کاستن از مشارکت برابر زنان در جامعه است.
فراتر از گزارش
اما گزارشگر فراتر از گشودن بحث اخلاق عمومی نمی رود و نشان می دهد که چطور منافع سیاسی و دلایل مبتنی بر فرهنگ، مذهب و سنت به منظور محدود کردن حقوق سلامت باروری زنان و تحمیل مفاهیم مضیق اخلاقی و هنجارهای خشک جنسی نمی رود. البته وی فضایی هم در درون برنامه عمل خود برای ذکر کشورها یا گروه های خاصی که مرتکب نقض حقوق بهداشت باروی و حقوق جنسی زنان یا نمونه های صریح نقض می شوند، در اختیار ندارد. بنابراین کشورهایی که با استفاده از ارزش ها، اصول یا عقاید مذهبی به طور کامل سقط جنین را ممنوع می کنند مانند شیلی، جمهوری دومینیکن، السالوادور، نیکاراگوئه، مالدیو، واتیکان و سایرین، به طور خاص نامشان در این گزارش ذکر نمی شود اگرچه تحلیل های گزارش می تواند و باید برای مسئولیت پذیری آنها به دلیل نقض حقوق زنان مورد استفاده قرار بگیرد.
ابزاری بالقوه برای تغییر
این گزارش در پیش روی ماست و دارای این ظرفیت نیز هست که مورد تبلیغ بیشتر قرار بگیرد تا از حقوق باروری و بهداشت جنسی زنان حمایت شود و مبنایی برای بررسی این باشد که چطور دولت ها، فعالان حقوق زنان، سازمان ها و جامعه بین المللی به یافته ها، نتایج و توصیه های آن واکنش نشان می دهند. گزارش فوق، ابزار مهمی برای تشویق موثر دولت ها برای پذیرش مسئولیت در قبال تعهداتشان در مورد حقوق باروری و ایفای نقش برای استفاده از تحلیل کارشناسان و اطلاع رسانی در این حوزه تلقی می شود. به نفع زنان است که حقوق باروری بیشتر قابل دسترس آنها باشد، یافته های این گزارش حمایت شود و تحلیل های آن مورد تأمل قرار بگیرد و سطوح نقض این حقوق، زمینه را برای اقدام بیشتر فراهم سازد. ترویج توسط سازمان هایی که در مورد حقوق باروری و جنسی فعالیت می کنند نقش موثری در ارائه گزارش برای بسیاری از افرادی دارد که منتظرند ببیند این گزارش عملا چه تأثیری به جای خواهد گذاشت. در همین شرایط فرصت حمایت از گزارشگر با نوشتن نامه، نظارت رسانه ها و پاسخ به هر گونه واکنش دولت ها در این زمینه باید مغتنم شمرده شود. نهایتا گزارشگران از طریق درخواست های فوری، نوشتن نامه، بیانیه های عمومی و مطبوعاتی، بازدیدهای کشور و مطالعات موردی، توانایی ویژه ای برای ایجاد تغییر دارند. این گزارش نمونه ای از گام های روشن و مشوق گزارشگران به سمت ارتقای حقوق زنان به شمار می رود.
21 اکتبر 2011
http://awid.org/News-Analysis/Friday-Files/Sexual-and–Reproductive-Rights-More-than–Just-Health
[i] For more information see Carmen Hein de Campos (Themis), Mass Prosecution for Abortion: Violation of the Reproductive Rights of Women in Mato Grosso do sul, Brazil, Case Studies on Resisting and Challenging Fundamentalisms, 2011, AWID, available at http://www.awid.org/Library/Feminists-on-the-Frontline-Case-Studies-of-Resisting-and-Challenging-Fundamentalisms
[ii] For more information see Puyol, Condrac and Manzur, The Death of Ana Maria Acevedo: Rallying Cry for the Women’s Movement, Case Studies on Resisting and Challenging Fundamentalisms, 2011, AWID, available at http://www.awid.org/Library/Feminists-on-the-Frontline-Case-Studies-of-Resisting-and-Challenging-Fundamentalisms
[iii] Human Rights Council, Manual of Operations of the Special Procedures of the Human Rights Council, Geneva, 2008, available at http://www2.ohchr.org/english/bodies/chr/special/docs/Manual_August_FINAL_2008.doc
[iv] Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights, Fact Sheet No 27: United Seventeen frequently asked questions about the United Nations special rapporteurs, United Nations, Geneva, available at www.ohchr.org/documents/publications/factsheet27en.pdf, pp. 1 and 15; UN General Assembly, Convention on the Privileges and Immunities of the United Nations, 13 February 1946, available at: http://www.unhcr.org/refworld/docid/3ae6b3902.html article VI, section 22.
[v] See Human Rights Council, Manual of Operations of the Special Procedures of the Human Rights Council, Geneva, 2008, available at: http://www2.ohchr.org/english/bodies/chr/special/docs/Manual_August_FINAL_2008.doc, par. 9 and 10.
[vi] Tedd Piccone, Catalysts for Rights: The Unique Contribution of the U.N.’s Independent Experts on Human Rights, Final Report of the Brooking Research Project on Strengthening U.N. Special Procedures, 2010, p. 63
[vii] UN Human Rights Council, interim report prepared by the Special Rapporteur of the Human Rights Council on the right of everyone to the enjoyment of the highest attainable standard of physical and mental health, Anand Grover, 3 August 2011, A/66/254, available at
http://www.un.org/ga/search/view_doc.asp?symbol=A/66/254, pars. 38-42. [UN Human Rights Council]
[viii]Ibid, par.15.
[ix]Ibid, par. 27
[x]Ibid, pars. 38 and 40
The States may also use civil laws regarding child abuse or neglect for the termination of parental rights and the removal of the child upon birth; Please see UN Human Rights Council supra note 7 at par. 39
[xi]http://www.un.org/ga/search/view_doc.asp?symbol=A/66/254 par. 20; [UN Human Rights Council]; For more information on the Right to Health within the UN system please see: OHCHR and WHO, The Right to Health, Fact Sheet No. 32, Geneva, 2008, available at http://www.ohchr.org/documents/publications/factsheet31.pdf.
[xii] UN Human Rights Council supra note 7, par. 12.
[xiii]Ibid, par. 21.
[xiv]Ibid, par. 18.
[xv] For an account of social and traditional practices that violate women’s reproductive rights please see UN Commission on Human Rights, Report of the Special Rapporteur on violence against women, its causes and consequences, Ms. Radhika Coomaraswamy, 31 January 2002, E/CN.4/2002/83, available at http://daccess-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/G02/104/28/PDF/G0210428.pdf?OpenElement
[xvi] UN Human Rights Council supra note 7, par. 56 and 57
[xvii] For a better understanding of the way fundamentalist projects work to undermine women’s rights please see Cassandra Balchin, Religious Fundamentalisms On The Rise: A Case For Action, Toronto, 2008, AWID, available at http://www.awid.org/Library/Religious-Fundamentalisms-on-the-Rise-A-case-for-action
[xviii] UN Human Rights Council supra note 7, par. 28
[xix]Ibid, pars. 59-63
[xx]Ibid, par. 63.
For a deeper analysis on sexual and reproductive education see UN Human Rights Council, Report of the United Nations Special Rapporteur on the right to education, Vernor Muñoz, 23 July 2010, A/65/162, available at http://www.right-to-education.org/sites/r2e.gn.apc.org/files/SR%20Education%20Report-Human%20Right%20to%20Sexual%20Education.pdf
Article License: Creative Commons – Article License Holder: AWID