بیدارزنی: امروزه سبک زندگی جدیدی به نام «ازدواج سفید» در ایران و بیش‌تر در کلان‌شهرها و باز هم بیش‌تر در تهران (زنان امروز، ۱۳۹۴) در میان جوانان شایع شده است علت این نامگذاری سفید بودن برگه‌ی شناسنامه‌ی افراد است، به این معنا که این ازدواج در قانون ثبت نمی‌شود. نام دیگر این سبک زندگی «همباشی» است که ترجمه‌ای از اصطلاح (cohabitation) است.
مطابق با آمارها در آمریکا در دهه‌ی ۱۹۷۰ حدود ۴۰۰ هزار زوج و در سال ۲۰۱۰ بیش از ۷ میلیون زوج (همان) و در سال ۲۰۱۷ حدود ۱۴ میلیون زوج (استپلر، ۲۰۱۷) دارای زندگی مشترک غیررسمی هستند. در ایران به علت محدودیت‌های اجتماعی، سیاسی آمار دقیقی از این سبک زندگی در دست نیست، اما یافته‌ها حکایت از افزایش گرایش این سبک زندگی در میان زنان جوان دارند.
یکی از مظاهر انقلاب صنعتی حضور بیش‌تر زنان در بازار کار بود (فیگز، ۱۳۸۸)، همچنین زنان برای افزایش تخصص در بازار کار به مرور نیاز بیش‌تری به تحصیلات عالی را در خود احساس می‌کردند و ثمره‌ی این احساس نیاز، حضور بیش‌تر زنان در دانشگاه‌ها بود (همان).
در ایران نیز از پیش از انقلاب تاکنون حضور زنان در دانشگاه‌ها سیر صعودی طی کرده است، چنانچه در سال تحصیلی ۷۱-۷۰ ۲۸ درصد دانشجویان دانشگاه‌ها و مراکز عالی را دختران تشکیل می‌دادند و از سال ۱۳۸۰ به بعد تعداد زنان فارغ‌التحصیل زن رشد بیش‌تری از مردان داشته است (محسنی تبریزی، براری؛ ۱۳۸۹). مطابق با آخرین آمارها نیز در سال ۱۳۹۵، ۴۷٫۴ درصد زن از دانشگاه‌ها فارغ‌التحصیل شده‌اند (مرکز آمار ایران، ۱۳۹۵).
محسنی تبریزی و براری در تحقیق خود با عنوان «تدقیق در پیامدهای اجتماعی تحصیلات عالی در زنان» روند دسترسی زنان به تحصیلات عالی را چهار مرحله دانسته‌اند که از محرومیت در دوران قاجار، نابرابری در دوران پهلوی، تبعیض جنسیتی در اوایل دوران انقلاب اسلامی تا مرحله‌ی جبران از دهه‌ی دوم انقلاب تاکنون را شامل می‌شود. مطابق با یافته‌های آن‌ها ساختار جامعه‌ی ایران سنتی و مردسالار است و به همین دلیل تحصیلات عالی زنان توقعات جدید و سبک زندگی جدیدی در آنان ایجاد می‌کند که در گرایش به ازدواج آنان نیز تأثیرگذار است و موجب تأخیر در امر ازدواج می‌شود (تبریزی، براری؛ ۱۳۸۹).
همچنین بخوانید: ازدواج سفید نتیجه دخالت دولت در امور خصوصی ملت
از آنجایی که تصمیم به ازدواج سفید برای فردی که بالای ۱۸ سال است و به‌عنوان بالغ شناخته می‌شود یک انتخاب فردی است، نظریات انتخاب عقلانی برای بررسی این پدیده مناسب به نظر می‌رسند. نظریه انتخاب عقلانی به‌شدت متأثر از دیدگاه وبر در باب عقلانیت است. وبر با تفکیک چهار نوع کنش را از یکدیگر کنش عقلانی معطوف به هدف را تنها کنشی می‌داند که در کاملترین مفهوم خود عقلانی است.
وی در تعریف این کنش هدفِ عقلانی و کارآمدترین راه نیل به هدف را ویژگی این نوع کنش می‌داند که با توسعه جامعه سرمایه‌داری و جامعه صنعتی بیش از پیش سیطره پیدا کرده است. مطابق با نظریه‌ی انتخاب عقلانی که توسط جیمز کلمن مطرح شده است کنشگران هدفمند هستند و کنش‌هایشان با غایات و اهداف مشخص انجام می‌شوند (ریتزر، ۱۳۹۲)
کنشگران هنگام انتخاب کنش به ارزیابی شانس‌ها و امکانات و شرایط موجود می‌پردازند و تلاش می‌کنند تا باارزش‌ترین هدف را انتخاب کنند. در انتخاب افراد الزاماتی وجود دارند که بر تصمیمات افراد تاثیرگذارند و می‌توانند محدودیت یا آزادی‌هایی را در انتخابات آن‌ها ایجاد کنند. این الزامات شامل هنجارهای اجتماعی، قوانین جامعه و اموری مشابه می‌شوند.
کلمن در نظریه‌ی انتخاب عقلانی معتقد است که اشخاص به‌صورت هدفمند و برای رسیدن به هدف معینی عمل می‌کنند و ارزش‌ها و هنجارهای خود آن‌ها و جامعه بر تصمیمات آن‌ها تاثیرگذار است. کنشگران با توجه به منابع و امکانات خود برای رسیدن به حداکثر سود دست به انتخاب می‌زنند. در این مورد کنشگران مورد نظر زنان جوان تحصیل کرده هستند که با توجه به شرایط اقتصادی و اجتماعی ایران در شهر تهران برای ازدواج سفید تصمیم‌گیری می‌کنند.
منابع:
ریتزر، جرج. (۱۳۹۲). مبانی نظریه ی جامعه شناختی معاصر و ریشه های کلاسیک آن. ترجمه ی شهناز مسمی پرست. تهران: نشر ثالث.
فیگز، کیت. (۱۳۸۸). زنان و تبعیض: تبعیض جنسی و افسانه فرصت‌های برابر. ترجمه اسفندیار زند پور، به دخت مال امیری. تهران: نشر گل‌آذین.
ماهنامه‌ی زنان امروز. (۱۳۹۴). ظهور پدرهای جدید. شماره ی پنجم. اردیبهشت ۱۳۹۴.
محسنی تبریزی، منوچهر. براری، مرضیه. (۱۳۸۹). تدقیق در پیامدهای اجتماعی تحصیلات عالی در زنان: زنان شهر تهران. تحقیقات زنان. سال چهارم. شماره ی یک.
مرکز آمار و اطلاعات راهبردی ایران. (۱۳۹۵). ایران در آیینه ی آمار. تهران: دفتر انتشارات و اطلاع رسانی.
Stepler, Renee. (2017). Number of U.S. adults cohabiting with a partner continues to rise, especially among those 50 and older. Pew research center. 1615 L St. NW, Suite 800Washington, DC ۲۰۰۳۶USA.