بیدارزنی: در روزهای گذشته شاهد اعتراضات خیابانی مردم بودیم، اعتراضاتی که ۷ دی ماه از مشهد، کاشمر، نیشابور و شاهرود شروع شد و در روزهای بعد به شهرهای کوچک و بزرگ نظیر سنندج، بانه، شیراز، دورود، کرمان، رشت، لاهیجان، زنجان، اردبیل، همدان، قزوین، خرم‌آباد، اصفهان، تاکستان، کرج، کرمانشاه، تهران، نجف آباد، خمینی‌شهر، تویسرکان، نهاوند، قم، قهدریجان، ارومیه، ساری، ایلام، زاهدان، اهواز، ایذه، چابهار، قشم، الیگودرز، آمل، باغملک، آبیک، محمدیه، ساوه، تنکابن، بندرعباس، شهرکرد، ملایر، ابهر، سمنان، بهشهر، خوی، شاهین‌شهر، شهرضا، خمام، قزوین، اراک، تاکستان، گناوه، خرمدره و مراغه و … گسترش یافت. در جریان این اعتراض‌ها بیش از ۲۰ نفر کشته شدند. بسیاری در خیابان و خانه‌ها بازداشت شدند و موج دستگیری‌ها به دانشجویان و فعالان مدنی رسید.
برای تحلیل آنچه گذشته و نیز در برخی مناطق علیرغم سرکوبی که به اشکالی هرچند کوچک همچنان ادامه دارد، به سراغ فعالان مدنی و تحلیلگران سیاسی و اجتماعی رفته‌ایم تا نقطه‌نظر آن‌ها را در رابطه با چیستی و بستر اعتراض‌ها و چشم‌انداز آن جویا شویم. گفتگویی که در ادامه می‌خوانید با مرتضی شیرانی فعال اجتماعی از شهر اهواز، ترتیب داده شده است.
شما اعتراضات اخیر را چگونه می‌بینید و چه تفاوتی میان آن با اعتراضات ۸۸ می‌بینید؟
اعتراضات اخیر به تبع حضور، مردم شهرهای کوچک و حاشیه شهرهای بزرگ را هم نسبت به مسائل سیاسی و اجتماعی کشور درگیر و حساس کرد و همین مهم‌ترین تفاوت آن با اعتراضات سال ۸۸ بود که در آن مردم شهرهای بزرگ و مرکز آن شهرها حضور پررنگ داشتند. برای مثال در سال ۸۸ حضور مردم اهواز کمر‌نگ و محل تجمعات هم محدود به محلات به‌اصطلاح بالاشهر آن مانند کیانپارس و زیتون بود، برخلاف اعتراضات اخیر که حضور مردم پررنگ بود و عمدتاً هم در خیابان نادری (بازار) انجام شد. تفاوت دیگر به سازماندهی برمی‌گردد. اعتراضات ۸۸ از رهبری و انسجام نسبتاً مشخصی برخوردار بود برخلاف این اعتراضات. تفاوت سوم به کیفیت و جهت‌گیری شعارها برمی‌گردد. سال ۸۸ شعارها مستقیماً حوزه سیاسی را هدف گرفته بود اما در حرکت اخیر شعارهای سیاسی به تبع تنگناها و شعارهای اقتصادی مطرح شدند.
فکر می‌کنید منشأ و بستر سراسری شدن این اعتراضات چه بود؟ چه چیزی قابلیت چنین بسیج جمعیتی را در شهرهای گوناگون ایجاد کرد؟
تنگناهای شدید اقتصادی از یک سو و ناامیدی مردم از بهبود آن از سوی دیگر. سابقاً تنگناها بوده اما به اعتبار امید به تغییر رئیس‌جمهور یا توافق هسته‌ای و … مردم در برابر فشار شدید اقتصادی صبر و تحمل می‌کردند اما پس از اطمینان از عدم تأثیر این موارد در زندگیشان طغیان کردند.
در خوزستان، به طور ویژه، چه مسائل و مشکلاتی وجود دارد که باعث نارضایتی مردم شده و آن‌ها را به خیابان آورده است؟
آلودگی هوا ناشی از دو عامل ریزگردها و صنایع آلاینده درون و حاشیه شهر از قبیل کارخانه کربن‌سازی و صنایع فولاد و فلزهای نفتی، احساس شدید محرومیت و تبعیض در تخصیص امکانات کشور علیرغم تأمین مهم‌ترین ثروت کشور یعنی نفت، انتقال آب سرشاخه‌های کارون و کم‌آبی روزافزون استان و به تبع آن مشکلات فزاینده زیستمحیطی و کشاورزی و بیکاری کشاورزان از مهم‌ترین عواملی هستند که می‌توان به عنوان ریشۀ نارضایتی‌ها در اهواز برشمرد.
جنبش‌های دیگر در مواجهه با این اعتراضات چه رویکردی می‌توانند داشته باشند؟
جنبش‌های دیگر از قبیل جنبش زنان و جنبش دانشجویی اگر خاستگاه اصیل و توده‌ای دارند باید مطالبات خود را با حرکت اعتراضی اخیر پیوند بزنند و از طریق آن دنبال کنند.
چشم‌انداز آن را چگونه می‌بینید؟ چه سناریوهایی برای آن متصور هستید؟
این اعتراضات موقتاً فروکش می‌کند اما در لایه‌های زیرین در جریان خواهد بود و در فرصتی دیگر بروز خواهد کرد. اولین احتمال آن است که جناح‌های حاکم از این اعتراضات در جهت منافع جناحی بهره‌برداری کنند که این امر (بی‌اعتنایی به ریشه و جهت اصلی اعتراضات) باعث رادیکالتر شدن فاز بعدی آن خواهد شد. حالت دوم که مکمل احتمال اول و وقوع آن قریب به یقین است (با توجه به بحران بودجه) افزایش قیمت‌ها با یک وقفه موقت و ادامه سیاست‌های نئولیبرالیستی است که امنیتی‌تر شدن فضای اجتماعی-سیاسی و باز هم رادیکالتر شدن اعتراضات را در پی دارد. احتمال دیگر ایجاد جبهه‌ای جدید از طریق تشدید نزاع با یکی از دول متخاصم منطقه مانند عربستان است تا با تحریک احساسات ملی بحران داخلی به بیرون از مرزها و در جهت حوزه اقتدار حکومت انتقال یابد.
چنین اعتراضاتی چگونه می‌تواند منشأ اثر در سیاست‌های کلان باشد؟
این اعتراضات در صورت سازماندهی و استمرار و مراقبت در عدم ورود به زمین دعوا و محل نزاع قدرت‌ها چه داخلی و چه بین‌المللی و تعیین نسبت خود با مختصات فرهنگی بومی و مبارزات و جنبش‌های یکصد سال گذشته کشور و پیراستن خود از ورود مؤثر جریانات فاشیستی و نژادپرستانه از یک سو و ضد ملی از سوی دیگر قطعاً منشأ آثار فرخنده خواهد شد.
از این‌که وقتتان را در اختیار سایت بیدارزنی قرار دادید سپاسگزاریم.