بیدارزنی: هیچ آماری درباره میزان آزار جنسی زنان در محیط‌های کاری در ایران وجود ندارد. تنها در جزوه‌یی که در سال ۱۳۸۲ به کوشش «کمیته جمع‌آوری اسناد و گزارش‌های ستاد مبارزه با خشونت علیه زنان» منتشر شد، با عنوان «خشونت کاری، اعمال سلطه کارفرمایان»، به رواج گسترده آزار جنسی زنان در محیط‌های کاری ایران اشاره شده است. سوال‌شوندگان در این گزارش نه‌تنها منکر وجود آزار جنسی در محیط‌های کاری نشدند، بلکه یا خود گرفتار چنین رفتارهایی شده بودند یا از نزدیک شاهد آن بودند.
مرجان رستگار وکیل پایه یک دادگستری از وضعیت زنانی که به دلیل آزارهای جنسی در محیط کار به وکیل مراجعه می کنند می گوید. مشروح این مصاحبه را در زیر می خوانید:
آیا در ایران قانونی برای حمایت از زنان در مقابل آزارهای جنسی در محیط کار وجود دارد؟
در ایران متاسفانه قانون خاصی که بخواهد از زنان در محیط کار در مقابل آزارهای جنسی کارفرما و همکارانمرد حمایت کند تدوین نشده است ولی می‌توان به قوانین عام در قانون مجازات اسلامی مصوب ۹۲ رجوع کرد. مثل قوانین مربوط به تجاوز به عنف و آزار و اذیت در معابر عمومی.
به عنوان یک وکیل چقدر زنان به این دلیل به شما مراجعه می‌کنند؟ پروسه شکایت چگونه است و آیا روندی بوروکراتیک و طولانی دارد یا خیر؟ آیا برای زنان شاکی مکانیزم های حمایتی وجود دارد؟
بیشتر موارد زنانی که مراجعه می‌کنند، می‌خواهند ببینند آیا قوانین خاصی برای حمایت از آن‌ها وجود دارد یا خیر و وقتی می‌گویم که نداریم در بیشتر موارد از شکایت کردن صرف‌نظر می‌کنند، چون نیاز به شهود داریم و در محیط کار معمولا کارفرما زمانی این کار را انجام می‌دهد که زن با او تنها باشد بنابراین اثباتش سخت است. و خود زن‌ها هم می‌ترسند به خودشان انگ زده شود و از شکایت صرف‌نظر می‌کنند.
معمولا زنان وقتی مراجعه می‌کنند که یا محیط را ترک کرده‌اند یا می‌خواهند شکایت کنند. یکی از زنانی که به دلیل لمس مداوم کارفرما مراجعه کرده بود می‌گفت زمانی که به رفتار کارفرما اعتراض می‌کرده کارفرما به او جواب می‌داده است که تعمدی نبوده است.
البته یک مورد هم مربوط به زنی است که مورد تجاوز در محیط کار قرار گرفته و از کارفرما شکایت کرده و هنوز این پرونده در روال رسیدگی است. این زن هم هنوز نتوانسته این تجاوز را اثبات کند پروسه شکایت با اعلام جرم از سوی شاکی در دادسرا شروع شده و تابع آیین دادرسی کیفری است که در اکثر اوقات اثبات جرم دشوار و طولانی ست و معمولا منتج به نتیجه نمی‌شود.
داشتن قانون خاص در مورد آزار جنسی چقدر می‌تواند بازدارنده باشد و باید چه ویژگی‌هایی برای حمایت از زنان داشته باشد؟
قانون زمانی می‌تواند بازدارنده باشد که به‌موجب آن برای جرم مجازات تعیین‌شده باشد و مجازات در نظر گرفته شده از ضمانت اجرایی مطلوب برخوردار باشد و تبصره‌های در نظر گرفته شده موجب به قهقرا رفتن مجازات و ضمانت اجرایی آن نگردد. صرف نظر از اینکه ممکن است ادعاهایی کذب مطرح شود، می‌بایست قول زنان مبنی بر اعلام جرم مقدم شمرده شود و برخلاف قاعده «البینه علی المدعی و الیمین علی من انکر» که ریشه در احکام اسلامی دارد و بدین معنی است که هر کسی علیه فرد دیگری ادعایی نماید باید دلایل و مدارک لازم برای اثبات ادعای خود ارایه نماید، قانونی باید در این مورد، اقرار مقرور به واقع شاکی را قبول کند مثل سایر دعوای نباشد که نیاز به اثبات داشته باشد.
در آیین دادرسی کیفری و خاصتا قانون مجازات اسلامی تفاوت جنسیتی در خصوص شاکی و متهم تدوین نشده است، بدین معنا که اگر شاکی زن باشد یا مرد تفاوتی در پیگیری و بررسی پرونده از نظر قوانین وجود ندارد. بنابراین این موارد بسیار اتفاق می‌افتد؛ حتی برای مردان.
چقدر حمایت خانواده از زن می‌تواند در پیگیری شکایت او تاثیر داشته باشد؟
اگر خانواده حمایت کند زن جرات بیشتری برای طرح شکایت در دادگاه دارد چون در بیشتر مواقع زن‌ها از اینکه از طرف خانواده طرد بشوند یا مورد قضاوت آن‌ها قرار بگیرند شکایت نمی‌کنند.
آیا بین میزان تحصیلات زنان و پایگاه اقتصادی با آزار جنسی در بین مراجعه‌کنندگان به شما رابطه‌ای وجود دارد؟
متأسفانه در این خصوص پژوهشی وجود ندارد و من صرفا باتوجه به تجربیاتم می‌توانم به این سوال جواب دهم. زنانی که تحصیلات بالاتری دارند مثلا فوق‌لیسانس هستند کمتر در معرض آسیب هستند و زنانی که تحصیلات پایین‌تری دارند مثلا دیپلمه هستند و به‌عنوان منشی یا کارگر مشغول به کارند بیشتر در معرض آزار جنسی در محیط کار قرار می‌گیرند.