بیدارزنی: اولین روزنامه ایران در سال ۱۲۱۵ با نام کاغذ اخبار در دوران محمدشاه قاجار تأسیس شد و تا سال ۱۲۵۶ که دو روزنامه دولتی با عنوان‌های «اطلاع» که انتصاب‌های جدید و «ایران» که خلاصه‌ای از دیدگاه‌های رسمی را اعلام می‌کردند، روزنامه دیگری در ایران وجود نداشت؛ اما از سال ۱۲۸۰ و با تأسیس دارالفنون و افزایش سواد و گسترش سفرها به خارج از ایران به مرور بر تعداد روزنامه‌ها افزوده شد به گونه‌ای که در سال ۱۲۸۵ در مجموع ۸۵ روزنامه دولتی و ملی در پایتخت و شهرستان‌ها توزیع می‌شد.
زنان نیز در این دوره از طریق انجمن‌ها، نشریات و آموزش در مدارس در فرآیندهای سیاسی، اقتصادی، آموزشی و اجتماعی حضور داشتند. زنان در دوره قاجار علاوه بر نگارش در نشریات خود صاحب برخی نشریات نیز بودند. برای مثال مجموعه مقالاتی به نام «لایحه خانم دانشمند» در نشریه سوسیال دمکرات ایران نو با نام مستعار «طاهره» چاپ می‌شد که نویسنده آن خانم عصمت تهرانی بود. برخی نشریات دوره قاجار به دفاع از حقوق زنان نیز می‌پرداختند؛ برای مثال گزارش‌هایی از وضع زنان ایرانی و سرزمین‌های دیگر منتشر می‌کردند. لازم به یادآوری است که موضوع مطالب این نشریات نه تنها مسائل زنان، بلکه مشکلات کل جامعه بود و در بسیاری از نشریات، زنان به مسائل و مشکلات جامعه نیز می‌پرداختند نه فقط مسائل «زنانه».
اما در دوران پهلوی اول (۲۰ سال)، ۱۳ نشریه منتشر می‌شد. علاوه بر نشریاتی که رویکرد سیاسی دارند، نشریاتی هم وجود دارند که مشی آنها دوری از سیاست و ترویج زندگی مدرن است. در دوره پهلوی دوم نیز ۳۰ نشریه مربوط به زنان منتشر می‌شد که بیش‌تر حول محور مد و آداب اروپایی بودند.
در زمان پهلوی انجمن «نسوان وطن‌خواه»، «نامه بانوان»، «جهان زنان»، «جامعه زنان قزوین» و بسیاری نشریات آزادی‌خواه دیگر تعطیل شدند. روزنامه کیهان و اطلاعات بانوان زیر مجموعه روزنامه اطلاعات از جمله نشریات مطرح دوران پهلوی محسوب می‌شوند. از دیگر نشریاتی که به موضوعات مربوط به زنان می‌پرداختند می‌توان به این موارد اشاره کرد:
«نسوان شرق»: این نشریه که در سال ۱۳۰۵ منتشر شد، از جمله روزنامه‌های بااهمیت زمان رضاشاه است. این نشریه توسط مرضیه ضرابی در گیلان انتشار می‌یافت اما پس از مدتی امکان ادامه فعالیت نیافت.
«پیک سعادت نسوان»: این نشریه را روشنک نوع‌دوست در سال ۱۳۰۶ ا در گیلان منتشر کرد. از اهم مطالب پیک سعادت نسوان تأکید بر سوادآموزی زنان، مبارزه با نابرابری زنان و مردان و جنبش‌های آزادی‌خواه زنان در سایر کشورها بود.
در دوران محمدرضا پهلوی حضور زنان در عرصه‌های اجتماعی و سیاسی و یا در نشریات از استقلال و آزادی بیش‌تری نسبت به دوران رضاشاه بهره‌مند بود. در ادامه به مواردی از نشریات زنان در این دوره اشاره می‌شود:
«جمعیت زنان» از جمله سازمان‌هایی بود که با هدف تغییر و بهبود وضعیت حقوقی زنان در سال ۱۳۲۱ تشکیل شد و روزنامه «زن امروز» را (بین سال‌های ۱۳۲۳ تا ۱۳۲۴) به چاپ می‌رساند.
صفیه پیروز نیز در سال ۱۳۲۲ «شورای زنان ایران» را با هدف نیل به برابری زنان و مردان و بالا بردن سطح فکری زنان ایران تأسیس کرد.
«تشکیلات زنان» شاخه‌ای از حزب توده نیز در سال ۱۳۲۲ تشکیل شد و نشریه «بیداری» را منتشر می‌کرد.
از دیگر نشریات دوران پهلوی دوم می‌توان به «زنان پیشرو» از صدیقه گنجه‌ای، «آزادی زنان» و «زنان مبارز» در سال ۱۳۲۹ اشاره کرد.
در سال ۱۳۳۱ نیز بدرالملوک بامداد «جمعیت زنان ایران» را برپا کردکه فاطمه سیاح ویراستاری نشریه آن؛ روزنامه «زنان ایران» را به عهده داشت و کسانی چون زهرا خانلری، فروغ حکمت و سیمین دانشور با آن همکاری می‌کردند.
اما باید یادآوری کرد که بسیاری از فعالیت‌های سیاسی زنان در دوران پهلوی به سال‌های ۱۳۵۷ برمی‌گردد، جمعیت بیداری زنان، جمعیت زنان مبارز، جمعیت زنان دموکرات و بسیاری از گروه‌های فعال متشکل از زنان نشان‌دهنده مشارکت سیاسی زنان در این دوره است که در نشریات نیز بازتاب داشته است. با توجه به حال و هوای انقلابی محتوای نشریات و مطالبی که توسط زنان و مردان چاپ می‌شد از حضور پررنگ زنان در انقلاب حکایت می‌کرد.
منابع مورد استفاده:
جلالی، ایرج. (۱۳۸۹). عملکرد زنان در مطبوعات عصر مشروطیت. مجله رشد آموزش تاریخ. دوره یازدهم. شمارۀ ۴.
آبراهامیان، یرواند. (۱۳۹۴). تاریخ ایران مدرن. ترجمه محمد ابراهیم فتاحی. تهران: نشر نی.
سلام. مطلب فوق العاده جامع و مفیدی بود. آیا اطلاعی از حضور زنان مذهبی در آن دوران در دست هست؟ آیا آنها هم در غالب مراکز و روزنامه و انتشاراتی در پی ارائه ی خواسته ها یا تبلیغ مواضعشان بوده اند؟ اگر اطلاعی در این راستا دارید خوشحال می شوم در اختیارم بگذارید. با تشکر.