بیدارزنی: متنی که در ادامه می‌خوانید، دومین بخش از خلاصه‌ی ترجمه‌ی «راهنمای سازمان‌دهندگان اجتماع» است. این راهنما را گروه «منابعی برای سازماندهی و تغییر اجتماعی» (ROSE) منتشر کرده است. در ایران موانع بزرگی در راه تشکل‌یابی وجود دارد؛ از جمله سرکوب فعالان جنبش‌های اجتماعی. اما همچنان تنها راهی که می‌تواند ما را از سردرگمی و به بیراهه رفتن نجات دهد؛ سازماندهی برای تغییرات اجتماعی است.
بخش اول مقاله را بخوانید: آموزه‌هایی برای سازماندهی اجتماعات- بخش اول
هشت مرحله سازماندهی
- یافتن زمینه و موضوع مناسب (مسئله‌یابی)،
- جمع‌آوری پیشینه اطلاعات درباره موضوع (پیشینه‌یابی)،
- تعیین اهداف،
- برنامه‌ریزی استراتژی‌ها،
- دریافت پشتیبانی،
- اقدام کردن،
- ارزیابی نتایج عمل، و
- اصلاح استراتژی و تلاش دوباره.
شروع یک گروه
مردم گروه‌هایی را هر روز سازمان می‌دهند تا به مسائل مختلف از جمله آلودگی‌های سمی، فقدان حمایت از حقوق مدنی، هزینه‌های هنگفت نظامی، نقض و انکار آزادی بیان، پایین بودن حداقل دستمزد و فساد مالی کمپین‌های تأمین مالی (برای برگزاری انتخابات) رسیدگی کنند.
اما قبل از تصمیم‌گیری برای راه‌اندازی یک گروه جدید، بهتر است ببینید آیا گروهی از قبل با هدفی مشابه با آنچه شما در ذهن دارید وجود دارد. با فعالان منطقه خود مشورت کنید، ببینید آیا کتاب راهنمایی هست که گروه‌های مترقی در اجتماع یا منطقه شما را فهرست کرده باشد. در وب جستجو کنید، در نزدیک‌ترین کتابخانه فهرست سازمان‌ها را مرور کنید و پوسترهای تابلوهای اعلانات محلی را نگاه کنید.
اگر سازمان‌های وجود دارند که کار موردنظر شما را انجام می‌دهند، بهتر است به آن گروه محلی بپیوندید. گزینه دیگر، راه‌اندازی شعبه‌ی محلی یک سازمان استانی یا ملی است. با این حال، حتی اگر سازمان‌های همفکر دیگری نیز در اطراف وجود داشته باشند، ممکن است اولویت‌های متفاوتی داشته باشید یا بخواهید از استراتژی‌های متفاوتی استفاده کنید.
در هر شرایطی صحبت با سازمان‌های مردمی دیگر برای یادگیری کارهایی که روی موضوع مشترک انجام دادند، مفید است. بعد از این کارهایی که گفته شد شما ممکن است تصمیم بگیرید که یک گروه یا بخش داخلی را شروع کنید.
هر شرایطی که باشد، بهتر است با دیگر سازمان‌دهندگان مردمی صحبت کنید تا بدانید قبلاً در مورد این موضوع چه‌کاری انجام شده است و نتیجه داده یا نداده است. پس از پیشینه‌یابی، حالا می‌توانید تصمیم بگیرید که یک گروه یا یک شعبه/شاخه محلی را راه‌اندازی کنید.
نخستین گردهمایی برای سازماندهی گروه
کوچک شروع کنید، بیانیه مأموریت بنویسید، با سایر اعضای بالقوه طوفان فکری (بارش فکری) انجام دهید، یک جلسه پیگیری را برنامه‌ریزی کنید.
برای راه‌اندازی یک گروه، ابتدا با گروهی کوچک از افرادی که می‌شناسید یا علایق و دغدغه‌های مشترک دارید، جلسه‌ای را ترتیب دهید. لازم است این گروه با مأموریت سازمان پیشنهادی موافق باشند. بیانیه مأموریت باید در چند جمله شامل موارد زیر باشد:
۱- چه مسئله‌ای مطرح‌شده و چگونه می‌توانید آن را حل کنید، و
۲- چه کسانی را نمایندگی کنید، چه‌کاری را انجام دهید، کجا آن را انجام دهید، چرا آن را انجام دهید و چگونه آن را انجام دهید. اگر گروه لازم بداند که کانون توجه بیانیه مأموریت را به‌روزرسانی کند، می‌تواند آن را بازبینی و در آن تجدیدنظر کند. اما بهتر است بیانیه مأموریت را به‌اندازه کافی گسترده بنویسید تا نیازی به تغییر نداشته باشد.
درباره نیروهای بالقوه‌ای که مناسب است به گروه اضافه شوند، فکر کنید. اجتماعتان را بسنجید- آیا شهری، حاشیه شهری یا روستایی است؟ آیا مردم در درجه اول بیکار، طبقه کارگر، طبقه متوسط یا ثروتمند هستند؟ آرایش نژادی، مذهبی و قومی‌شان چیست؟ آیا آگاهی سیاسی دارند؟ آیا ساکنان آنجا احساس تعلق اجتماعی می‌کنند؟
برای اهداف سازمان، به این فکر کنید که همراهان -افراد و گروه‌هایی که به احتمال زیاد از دغدغه‌های شما حمایت خواهند کرد- چه کسانی هستند؟ آیا گروه‌های مذهبی، فرهیختگان، مردم مرفه یا نوجوانان هستند؟
چه کسانی در این مسئله منافع مشترک دارند؟ چگونه این مسئله بر زندگی مردم مختلف تأثیر می‌گذارد؟
از بین کسانی که معمولاً با آنها تعاملی نداریم، آیا ممکن است کسانی را فراموش کرده باشیم؟ درباره اینکه هر یک از اعضا چرا تصمیم گرفتند به گروه اولیه بپیوندند گفتگو کنید. این گفتگو به همه کمک می‌کند تا تنوع دلایل پیوستن به گروه را درک کنند. از خلال این بحث، فهرستی از حامیان بالقوه و دغدغه‌های مشترکی که با هر یک دارید، تهیه کنید. این فهرست به شما کمک می‌کند تا رویکرد متقاعدکننده‌تری را اتخاذ کنید.
با همراهان و اجتماعی که در نظر دارید، نشست پیگیری -که شرکت در آن برای عموم آزاد باشد- را برنامه‌ریزی کنید. تاریخ نشست عمومی را تعیین و مکان مناسب برای برگزاری آن را پیدا کنید. سپس برای تبلیغات برنامه‌ریزی کنید. اعضای گروه اولیه باید مسئولیت این کارها را بر عهده بگیرند. به‌علاوه باید تصمیم بگیرید که مسئولیت تسهیلگری و گردانندگی نشست، یادداشت‌برداری، افتتاح و چیدمان اتاق، نوشتن دستورکار، پذیرایی، و دیگر کارها بر عهده چه کسانی باشد. ممکن است یک نام برای کارگروه اولیه انتخاب کنید، سپس با گروه بزرگ‌تر درباره نام دائمی گروه تصمیم بگیرید.
نهایتاً طی دو هفته قبل از جلسه عمومی، به مردم از طریق نامه، کارت‌پستال، آگهی روزنامه یا بروشور اطلاع‌رسانی کنید. فهرستی از افراد یا سازمان‌هایی که ممکن است گروه جدید را پشتیبانی کنند تهیه کنید. مطمئن شوید که همه آنها دعوت‌نامه را دریافت کرده‌اند. کمتر از یک هفته قبل جلسه، این موضوع را از طریق تماس تلفنی با افراد علاقه‌مند پیگیری کنید. این کار به شما فرصت می‌دهد تا موضوعات را به آنها توضیح دهید و دغدغه‌های آنها را یادداشت کنید. با مراقبت از کودکان و فراهم کردن وسایل حمل‌ونقل، مراجعه را برای مردم آسان‌تر کنید و فرصت یک تغییر خوب را افزایش دهید.
تأسیس گروه
یک ساختار گروهی بسازید، یک نام انتخاب کنید، وظایف را تقسیم کنید، یک سیستم تأمین مالی و ثبت سوابق درست کنید.
هدف از جلسات علنی و جلسات پیگیری ایجاد سازه‌ای است که اهداف سازمان را توسعه و اجرا کند. شما می‌خواهید بر اساس بیانیه مأموریت، برخی وظایف خاص را برای آینده نزدیک تعیین کنید. برای انجام این وظایف نیاز دارید درباره افراد یا کمیته‌های کاری در زمینه‌ی بودجه، تأمین مالی، تبلیغات، ثبت سوابق و غیره تصمیم بگیرید.
گروه‌ها معمولاً از ساختار رسمی دوری می‌کنند. چون به نظر سلسله مراتبی می‌آید و باعث تقویت قدرت نابرابر در بین اعضا می‌شود. اما ساختار مانند چارچوب یک خانه است که به توده‌ای از الوار شکل می‌دهد. بدون آن نمی‌توانید سازمانی پایدار یا مفید بسازید. با داشتن ساختار مشخص، نقش مسئولیت‌ها و اختیارات ترسیم می‌شود. یک فرآیند گروهی به‌عنوان روش تأییدشده برای تصمیم‌سازی و اقدام ایجاد می‌شود. هر مدلی نقاط قوت و ضعفی دارد. با این وجود، اگر ساختار مشخصی نداشته باشید، چیزی که اتفاق خواهد افتاد ممکن است مطابق خواسته‌های گروه نباشد.
این گروه باید به یک نام بسنده کنند. بهتر است یک یا چند نفر از اعضا وظیفه هماهنگی و پیگیری داشته باشند تا مطمئن شوند وظایف به‌موقع انجام و کارها بین کمیته‌های مختلف هماهنگ می‌شود.
شناخت منافع، مهارت‌ها و تجارب پیشین اعضای گروه می‌تواند به تصمیم‌گیری درباره اینکه هر یک چه‌کاری انجام دهند، کمک کند. به‌طور مثال شخصی که تجربه کار مالی دارد می‌تواند خزانه‌دار باشد. تبلیغات برای گروه، سرپرستی کمیته‌ها و هماهنگ کردن نامه‌های پستی یا تماس تلفنی همه جزء نقش‌هایی است که حتی‌الامکان باید تعیین شود.
تشویق به مشارکت دموکراتیک
رویه‌ای را به‌کار گیرید که مشارکت همه اعضا را تضمین کند. از تنوع گروهی استقبال کنید.
یکی از اهداف ما برای سازماندهی اجتماع، مشارکت همه افراد در تصمیماتی است که آنها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بنابراین باید همه اعضا فرصت مشارکت در روند تصمیم‌گیری‌های گروه را داشته باشند. به دلیل ساختارهای سلطه و ستم در جامعه، برخی افراد به دلیل داشتن موقعیت برتر بر گفتگو تسلط پیدا می‌کنند و عده‌ای دیگر ساکت می‌مانند. چنانچه چند نفر بر جلسه مسلط شده‌اند، تسهیلگر و سایر اعضا می‌توانند از برخی از پیشنهاد‌هایی که در ادامه می‌آید برای برابر کردن مشارکت همه اعضا در گفتگو استفاده کنند.
توافق کنید که کسی دو بار صحبت نکند و هرکسی فرصت یک‌بار صحبت کردن را پیدا کند. در اتاق دوری بزنید و از هر یک اعضای شرکت‌کننده در جلسه بخواهید تا در مورد پرسش اصلی نظر بدهد. گفتگو را بین همه افراد متنوع گروه به لحاظ جنس و دیگر ویژگی‌ها بچرخانید. در صورت لزوم، رأی‌گیری غیررسمی یا «نظرسنجی» کنید تا احساسات گروه را بسنجید، بپرسید آیا به استراحت نیاز دارند؟
به گروه‌های کوچک‌تر تقسیم شوید و سپس گزارش را به کل گروه گزارش دهید. ابتدا از افرادی در گروه که کمتر صحبت می‌کنند و صدایشان شنیده می‌شود بخواهید که نظرشان را بگویند.
هر از گاهی برای یک گروه مهم است بپرسید چه کسی به پشت تریبون بیاید، اما نپرسید. و برای این که نپرسید چرا آنها نمی‌آیند، بپرسید که گروه چطور می‌تواند متفاوت جلسه را بگرداند تا فضای بحث و گفتگو برای همه راحت‌تر باشد. بسیاری از مردم فکر می‌کنند که عدم تنوع و گوناگونی را می‌توان از طریق ارتباط یا تشویق رفع کرد، در حالی که کاری که آنچه یک گروه نیاز دارد این است که نگاه دقیق و سختگیرانه‌ای به خود بیندازد و با دقت همه چیز را کنترل کند.
ادامه دارد.