تا قانون خانواده برابر: این روزها، خبر از تفکیک جنسیتی در دانشگاه، سهمیه بندی جنسیتی و ممانعت از حضور زنان در برخی از رشته های دانشگاهی، فشار برای حجاب دختران در دانشگاه ها و تغییر در محتوای درسی برای اسلامی کردن برخی رشته های علوم انسانی یا تهدید به کنار گذاشتن آنها از جمله مطالعات زنان، روبرو هستیم.
طرح سهمیه بندی جنسیتی در دانشگاه ها پس از سال ها توقف، بار دیگر از سال 1382 آغاز شد. در آن زمان اعمال سهمیه بندی جنستی 50 درصدی در دفترچه های کنکور 1382برای برخی از رشته های پزشکی، واکنش های بسیاری را از سوی فعالان جنبش زنان در پی داشت. پزشکیان، وزیر «بهداشت، درمان و آموزش پزشکی» وقت، علت این امر را عدم تعهد دختران رشته های علوم پزشکی به طرح اجباری و خانه نشین شدن تعداد زیادی از فارغ التحصیلان این رشته ها و در نتیجه بی بهره ماندن نظام بهداشت و درمان از این نیروهای تحصیل کرده، بیان کرد. تشکل های غیردولتی زنان و جامعه مدنی ایران، با صدور بیانیه ای خطاب به رئیس جمهور وقت، محمد خاتمی، «بررسی سریع و لغو عاجل دستورالعمل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، مندرج در دفترچه های انتخاب رشته آزمون سراسری در 83-82» را خواستار شدند. در این بیانیه آمده بود: «به دنبال خطر نکردن جنابعالی در انتصاب زنان به مقام وزارت، شاهد یکی دیگر از موارد تضییع آشکار حقوق انسانی زنان و دختران از سوی مردان دولت شما هستیم. تصمیم وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مبنی بر سهمیه بندی جنسیتی در پذیرش دانشجو نقض آشکار حقوق بشری مردان و زنان است؛ و این در شرایطی است که علی رغم تمام موانع تاریخی، فرهنگی و اجتماعی، زنان شایستگی احراز جایگاه های علمی، فرهنگی و اجتماعی را در عمل به دست آورده اند.»[[دوکوهکی، پرستو (1382). «کنکور در رقابتی نابرابر»، ماهنامه زنان، شماره 107]] انتقادات دانشجویان، کارشناسان و صاحبنظران و از سوی دیگر فشار نمایندگان مجلس ششم باعث شد که با دستور رئیس جمهور بحث سهمیه بندی جنسیتی متوقف و به بررسی کارشناسی از سوی مجلس و وزارت بهداشت منوط شود. در این زمینه طرح دوفوریتی «ممنوعیت اعمال سهمیه بندی جنسیتی در پذیرش دانشجو» از سوی فراکسیون زنان ارائه شد و قرار بود در مجلس مطرح شود. پس از آن جمعی از فعالان جنبش زنان، به حمایت از مجلس و اعلام اعتراض خود به طرح سهمیه بندی جنسیتی، طومارهای پارچه ای که توسط دانشجویان دانشگاه های مختلف امضاء شده بود تهیه کرده و به مجلس فرستادند. با این حال طرح دو فوریتی در صحن مجلس رای نیاورد و در نهایت به دلیل حجم کار مجلس ششم از دستور کار نمایندگان خارج شد، و تلاش فراکسیون زنان مجلس برای جلوگیری از اعمال سهمیه بندی جنسیتی 50 درصدی برای رشته های پزشکی بی نتیجه ماند[[طاهباز، بیتا (1384)، «درباره فعالیت های کانون هستیا اندیش»، زمستان: 4-3]].
روی کارآمدن دولت نهم با تغییرات بسیاری در اوضاع سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه ایران همراه شد. به لحاظ اجتماعی، سیاست های اسلامی کردن دانشگاه ها دوباره اتخاذ شد[[در همین راستا، برخی از استادان دانشگاه در طول دو سال اول یا بازنشسته یا اخراج شدند و وزارت علوم افراد روحانی را به ریاست دانشگاه های تهران و علامه طباطبائی منصوب کرد که با واکنش های اعتراضی از سوی دانشجویان دانشگاه های مذکور مواجه شد.]]. در این راستا، طرح پوشش دختران دانشجو در برخی از دانشگاه ها به اجرا درآمد. اعمال سهمیه‌بندی جنسیتی، جداسازی جنسیتی و طرح بومی گزینی جنسیتی در دانشگاه ها از جمله طرح های دیگری بود که در راستای اسلامی کردن دانشگاه ها صورت گرفت، اما این بار نه تنها مجلس مخالفتی در این راستا نداشت بلکه مدافع چنین طرح هایی بود.
هم اکنون با شدت گرفتن طرح تفکیک جنسیتی در دانشگاه ها و اعمال آن در برخی دانشگاه ها از جمله، دانشگاه صنعتی شریف، دانشگاه مازندران و دانشگاه چمران اهواز، اظهار نظرهای متناقض در میان دولتمردان و مجلسیان درباره آن، و واقعیت موجودِ نداشتن امکانات کافی آموزشی چون اساتید و مکان و ابزار آموزشی لازم برای تشکیل کلاسهای مجزا، با نگرانی از حذف تدریجی دختران از فضای آموزش عالی، با الهه کولایی از نمایندگان مجلس ششم که از جمله مخالفان چنین طرح هایی بود به گفت و گو نشسته ایم.
الهه کولایی، در مورد فشارهای وارده بر زنان در ارتباط با تحصیل و ممنوع کردن تحصیل زنان در برخی از رشته‌های دانشگاهی در مقطع تحصیلات تکمیلی گفت: قبل از هر چیز باید به این نکته توجه کرد که نظام آموزشی ما برآیندی از شرایط عمومی و اقتصادی، اجتماعی و سیاسی حاکم بر جامعه ماست. نمی‌توان انتظار داشت که ویژگی‌های نظام آموزشی ما از شاخص‌ها در این حوزه‌ها جدا باشد. او با تاکید بر این که تحولات در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی بر فرآیند آموزش و نوع نگرش حاکم بر آن تاثیر می‌گذارد، گفت: در سالهای گذشته با توجه به تغییر در این حوزه‌ها، شاهد تغییراتی نیز در نگرش به حوزه آموزش، در برابر رشد حضور زنان در این عرصه بوده‌ایم. در دوران اصلاحات پیشرفت چشمگیری در زمینه آموزش های زنان داشتیم. ولی متاسفانه در سالهای اخیر، رفتارهایی را در حوزه آموزش و ایجاد موانع برای تحصیل و پیشرفت زنان می‌بینیم که ما را به یاد برخی از نگرش‌ها در سالهای اول انقلاب می‌اندازد. اکنون شاهد طرح و اجرایی شدن مباحثی همچون ایجاد مانع در تحصیل زنان در برخی از رشته‌های تحصیلی، تفکیک جنسیتی در دانشگاه‌ها و ایجاد محدودیت برای دختران در زمینه ارتقای تحصیلات هستیم.
در این زمینه باید به تحولات عمومی که در جامعه رخ داده توجه کنیم، به ویژه تحولاتی که در عرصه سیاسی رخ داده و تاثیر آن بر حوزه آموزش و ایجاد این محدودیت‌ها برای زنان در این زمینه دنبال کنیم.
این استاد دانشگاه و نماینده پیشین مجلس، با تاکید بر اینکه شرایط تبعیض‌آمیزی که در مورد زنان وجود دارد، ریشه در تاریخ اجتماعی و فرهنگی جامعه ما دارد، گفت: به تبع تحولات اجتماعی که در سطوح مختلف صورت گرفته، این محدودیت‌ها در مورد زنان گاه بیشتر و گاهی کمتر شده است. کولایی با انتقاد از تبعیض‌ها و محدودیت‌هایی که در حال حاضر برای تحصیل زنان و حضور آنها در جامعه وجود دارد، اظهار داشت: وقتی زمینه برای بهبود حضور زنان در آموزش عالی فراهم نشود، به طور طبیعی جامعه از استعدادها و توانمندی‌های زنان محروم می‌شود. این روند آسیب‌های زیادی را متوجه جامعه می‌کند.
وی در ادامه با تاکید بر اینکه رشد و ارتقای همه جوامع در زمینه‌های مختلف، وابسته به استفاده کردن از توانمندی‌های موجود در جامعه به ویژه زنان است، به اهمیت آموزش در اسلام اشاره کرد و گفت: در جامعه ای که صحبت از پیروی از آموزش‌های اسلامی می‌شود، باید به مساله آموزش زنان توجه ویژه‌ای داشت که سیاست محدود سازی فعالیت زنان در آموزش عالی مغایر با این موضوع است.
کولایی با انتقاد از نگرش‌های غیرانسانی و مرد‌سالارانه برخی از مسئولان نسبت به زنان، در پاسخ به این سوال که پیوستن به کنوانسیون‌های مختلف در مورد زنان چقدر می‌تواند مانع ایجاد محدودیت برای زنان شود، اظهار داشت: پیوستن به کنوانسیون‌های بین‌المللی می‌تواند راه هایی را برای رفع تبعیض از زنان فراهم کند و انگیزه‌ها در این مسیر را نیز افزایش بدهد. ولی همانطور که اشاره کردم رفتارهای صورت گرفته در این زمینه ارتباط مستقیم با شرایط عمومی فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جامعه دارد. باید توجه داشت که در جهت حل مشکلات زنان به ویژه در این زمینه، صرفا رویکرد حقوقی کارساز نیست و باید رویکردی همه جانبه وجود داشته باشد.
کولایی ادامه داد: تلاش زنان و مردان برای تامین حقوق برابر و رفع تبعیض های تاریخی از زنان بسیار ضروری است. باید همه فعالان در زمینه حقوق زنان در سطح فردی، جمعی، خرد و کلان و در گروه بندی‌های مختلف، برای رفع این تبعیض‌ها تلاش کنند و شرایط عمومی حاکم را تغییر دهند. وی با بیان اینکه رفتاری که در مورد زنان در عرصه‌های مختلف مشاهده می‌کنیم نمادی از انباشته شدن غیرعادلانه قدرت و ثروت و نگاه مرد‌سالار حاکم بر آن است، گفت: طبیعی است در چنین جوامعی دستیابی به حقوق برابر و رفع تبعیض‌ها فرآیندی طولانی، سخت و دشوار است. نباید انتظار داشته باشیم که این مسیرها یک‌باره و به آسانی باز شود.
کولایی که نماینده مردم تهران در مجلس ششم بود، گفت: در زمان اصلاحات نیز محدودیت‌ها و مشکلات بسیاری در مورد زنان وجود داشت، این مشکلات همیشگی بوده، ولی به تبع فضای اقتصادی و سیاسی آن دوره، تلاش‌های بسیار زیادی که برای رفع این محدودیت‌ها انجام شد، شرایط نیز مقداری تغییر کرد. تلاش‌های خوبی در جهت دفاع از حقوق زنان و به طور کلی دفاع از حقوق مردم صورت می‌گرفت و به تبع دفاع از حقوق مردم، مشکلات و محدودیت‌ها برای زنان نیز کمتر می‌شد.
وی با بیان این که برخی از مسئولان به علت حضور افزایش زنان در دانشگاه‌ها معتقدند که این افزایش حضور فرصت‌های شغلی را از پسران می‌گیرد به همین دلیل معتقدند باید حضور زنان در دانشگاه‌ها کمتر و به سوی خانه‌نشین کردن آنها حرکت کرد تا برای پسران فرصت بیشتری فراهم شود، اظهار داشت: این نابرابری در حضور دختران و پسران در دانشگاه‌ها، در شرایط رقابت نابرابر رخ داده است. او با بیان اینکه افزایش حضور زنان در دانشگاه‌ها عوامل مختلفی دارد که بخشی از آن ناشی از تلاش مثال زدنی دختران برای حضور در این عرصه است، گفت: باید به این مساله نگاهی همه‌جانبه داشت. نمی‌توان به خاطر این تحول و تلاشی که دختران انجام می‌دهند حضور آنها را در جامعه محدود کرد.
وی در ادامه به مشکل بیکاری و جدی بودن تاثیر آن بر اجرای این سیاست ها اشاره کرد و گفت: برخی فکر می‌کنند اگر حضور دختران را در جامعه کم‌رنگ کنند، یا آنها را خانه‌نشین کنند به کاهش مشکل بیکاری پسران کمک می‌کند. در صورتی که این تصور تنها دیدن یک روی سکه است و مشکلی را حل نمی‌کند. تجربه بسیاری از کشورها نشان داده کارآمدی دولت ها در این زمینه بیشتر تاثیر گذار است، تا حذف دختران از فرصت هایی که شایستگی آن را دارند.
کولایی با بیان اینکه وقتی اجازه تحصیل به دختران داده نشود به خاطر تبعیض‌هایی که در جامعه وجود دارد، حق انتخاب از دختران گرفته می‌شود، چرا که آنها به مانند پسران گزینه‌های مختلف برای فعالیت اجتماعی در پیش ندارند، گفت: مشکلاتی که اکنون در این زمینه ما مشاهده می‌کنیم، به خاطر نبود یک نگاه همه‌جانبه برای رفع این مشکلات است. در واقع برخی از مسئولان برای حل مشکل، فقط صورت مساله را پاک می کنند و به صورت ریشه‌ای به حل مشکلات نمی‌پردازند.