بیدارزنی:
کمپ پناهجویان کوتوپالانگ
شوفیکا بِگوم، پناهجوی روهینگیایی، نمی‌تواند اتفاقات دو سال گذشته را فراموش کند وقتی‌که همسر و خواهرش مورد اصابت گلوله قرار گرفتند و کشته شدند و به خود او در روستایش در میانمار تجاوز شد.
بِگوم ۲۲ ساله فرار کرد و حالا در بزرگترین کمپ پناهجویان در جنوب شرقی بنگلادش زندگی می‌کند. او در این مکان حدود ۷۰ زن خیاط روهینگیایی را دور هم جمع کرد که همه آن‌ها از تجاوز جان سالم به در برده‌اند و پیش از فرار از میانمار شاهد کشتار وحشیانه‌ای بودند.
همه آن‌ها امید دارند که این کارگاه تعاونی خیاطان مجرایی باشد که بتوانند به کمک آن به خانواده‌هایشان کمک کنند و دوباره کنترل زندگیشان را در دست بگیرند. با این حال آن‌ها با تهدیدهای جدیدی دست‌وپنجه نرم می‌کنند؛ تهدیدهایی که کار کردن و گرفتن نقش‌های مدیریتی در کمپ برایشان رغم می‌زند.
سبک زندگی پیشین آن‌ها در میانمار چنین بود که به ندرت پیش می‌آمد که خانه‌شان را ترک کنند و از مردان جدا شوند.
شامیما بیبی یک پناهجو و بنیانگذار طرح تحصیل زنان روهینگیایی در کمپ‌هایی در نزدیکی شهر ساحلی بازار کاکس است که بیش از ۹۰۰ هزار پناهجو را در خود جای داده‌اند. او می‌گوید «در اینجا عقاید مختلفی میان زنان کارگر وجود دارد. آن‌هایی که با ما هم‌رأی هستند از ما تعریف می‌کنند… اما آن‌ها که با ما موافق نیستند القاب بدی را به ما و همراهانمان نسبت می‌دهند و ما را افراد غیرقانونی آن جامعه می‌شمرند».
حدود دو سال پیش بیش از ۷۳۰ هزار نفر از مسلمانان روهینگیایی بعد از چندین دهه زندگی در تنگنا و شرایط شبه آپارتاید از میانماری که تحت تسلط بوداییان بود گریختند و حالا زنان این جمعیت در تلاش هستند تا مجدداً جایگاه خود را در جامعه سر و سامان دهند.
روهینگیا از میانمار گریخت و به افراد دیگری در کشور همسایه‌اش بنگلادش پیوست تا از تهاجم نظامی‌ای در امان باشد که سازمان ملل آن را «پاکسازی قومی» یکی از مظلوم‌ترین مردم جهان نامید.
مقامات اولین گروه زنان و دختران پناهجو را –که ۵۲ درصد پناهجویان را تشکیل می‌دهند- بی‌دفاع‌ترین گروهی می‌دانند که در معرض خشونت جنسی و سایر انواع خشونت قرار داشته‌اند.
سازمان‌های غیردولتی و خیریه‌ها مراکز زنان را در کمپ‌ها بر پا کرده‌اند، کلینیک‌های درمانی راه انداخته‌اند و به زنان پناهجو خیاطی، ساخت صنایع دستی و نقاشی آموزش می‌دهند تا به این طریق به آن‌ها کمک کنند کسب‌وکاری برای خود دست‌وپا کنند.
مسیرهای جدید
اما زنانی که در تلاش هستند مسیر جدیدی بیایند و زندگی خود را به جلو ببرند با شمار زیادی از تهدیدها روبرو هستند و به شکستن هنجارهای جامعه محافظه‌کار اسلامی متهم می‌شوند.
گروه حقوق بشری مستقر در جنوب شرق آسیا با نام «فورتیفای رایتس» از اظهارات زنی می‌گوید که با زیاد شدن تهدیدها از کارش در یک سازمان کمک‌رسانی استعفا داده زیرا به او انتقاد شده که چرا بیرون از خانه کار می‌کند.
مسئولان گروه کمک‌رسانی بنگلادشی بی.آر.ای.سی. در ماه آوریل عنوان کردند که ۱۵۰ نفر از معلمان این گروه پس از این‌که «تهدیدهای خشونت‌آمیز» دریافت کردند دیگر به سر کار خود در مراکز آموزشی کمپ‌ها نمی‌روند؛ اما بسیاری از زنان در کمپ‌ها می‌گویند حالا که خانوارهای ساکن در کمپ‌ها را آن‌ها باید اداره کنند لازم است کار و فعالیت داشته باشند؛ به‌ویژه با توجه به این‌که نشانه‌ای از ترک این کمپ‌ها در آینده نزدیک دیده نمی‌شود.
بِگوم می‌گوید کار در کارگاه تعاونی خیاطان –که با تلاشِ یک مرکز خیریه انگلیسی راه‌اندازی شده است- راهی است برای او تا سعی کند گذشته‌اش را پشت سر بگذارد و همچنین به خانواده‌اش کمک کند. او بر این عقیده است که «برای من و دیگران کوک زدن تنها راهی برای کسب درآمد نیست. این کار ذهن ما را از خاطرات بدی دور نگه می‌دارد که هر لحظه به ذهن خطور می‌کنند». بِگوم در حالی‌که با عصبانیت دست‌هایش را فشار می‌دهد می‌گوید «که قبل از این‌که نوبت به تجاوز به من برسد من توانستم ۲۵ زن را در گروه‌های ۵ نفری بشمرم که به آن‌ها تجاوز می‌شد».
اعضای کارگاه تعاونی خیاطان لباس‌های سنتی روهینگیایی می‌دوزند که می‌توان آن‌ها را از وبسایتشان خرید و به این ترتیب به کمپ پناهجویان روهینگیایی کمک کرد. این کارگاه از مردم کشورهای مختلف از جمله کانادا و بریتانیا و میانمار سفارش می‌گیرد.
مینارا بِگوم عضو دیگر این گروه می‌گوید ماهانه ۱۴۰ تا ۱۸۰ دلار درآمد دارد که تقریباً دو برابر حداقل درآمدی است که به یک کارگر دوزنده بنگلادشی پرداخت می‌شود. او مادر سه فرزند است و در زمان استراحتش در کنار پنجره مربع شکل وسط دیوار برزنتی خانه‌اش به ما می‌گوید «اگر فرد دیگری از خانواده‌ام غذای فرزندانم را بدهد می‌توانم روزانه هشت نه لباس بدوزم».
تهدیدهای روزافزون
شوفیکا بِگوم که یکی از مدیران کارگاه تعاونی خیاطان است و به زنان کمک کرده تا به آن بپیوندند می‌گوید زنان این گروه با تهدیدهای روزافزونی روبرو هستند.
به گفته او «این زنان می‌گویند والدینشان به آن‌ها اجازه نمی‌دهد کار کردن را ادامه دهند. پدر و مادران آن‌ها نمی‌پسندند که زنان متأهلی مانند آن‌ها زمان زیادی را بیرون از خانه بگذرانند».
اعضای این کارگاه خیاطی که پیش‌بینی می‌کنند زمان زیادی در بنگلادش باشند می‌گویند اگر گوشی هوشمند داشته باشند می‌توانند با استفاده از اینترنت طرح‌های جدیدی برای لباس‌ها بیابند و کیفیت کار خود را ارتقا دهند. بِگوم عنوان می‌کند «الان ما جلسه‌هایی داریم و درباره طراحی‌های جدید لباس‌ها گفتگو می‌کنیم اما اگر به اینترنت دسترسی داشته باشیم می‌توانیم کارهای بیشتری انجام دهیم. ما واقعن می‌خواهیم کسب‌وکار خود را بهتر و بزرگتر کنیم».
سازمان ملل و کشورهای غربی می‌گویند سرکوب نظامی سال ۲۰۱۷ که در آن افراد بسیاری کشته شدند و تجاوزهای گروهی وسیعی انجام شد هدفش این بود که روهینگیا را به میانمار بازگرداند اما در این ماه (آگوست ۲۰۱۹) شکست خورد و تلاش برای بازگشت روهینگیا متوقف شد.
میانمار «یک-طرفه» شمردن خشونت از سوی سازمان ملل را رد می‌کند و می‌گوید اقدام آن‌ها در واکنش به حملات شبه‌نظامیان به نیروهای امنیتی و یک عملیات ضدشورشی مشروع و قانونی بوده است.
تارا بِگوم یکی از معدود مدیران زنان در کمپ می‌گوید همچنان‌که گفتگوها درباره آینده ادامه دارد زندگی در کمپ‌ها در حال توسعه است و تغییر نقش زنان به‌تدریج پذیرفته می‌شود. از خلال انتخاباتی که از سوی دولت و به کمک نهادهای حقوق بشری برگزار شد بِگوم به‌عنوان یکی از مدیران یک بخش از کمپ کوتوپالانگ انتخاب شد. نقش او کمک در رسیدگی به مسائل کمپ است؛ از خشونت مبتنی بر جنسیت گرفته تا تمیز نگه داشتن کمپ. او می‌گوید «وقتی تصمیم گرفتم در انتخابات نامزد شوم همسرم راضی نبود اما وقتی دید که مردم از من راضی هستند و حرف‌های خوبی درباره‌ام می‌زنند نظرش تغییر کرد».
«من فکر می‌کنم ما به مدیران زن بیشتری نیاز داریم به‌ویژه به این دلیل که موضوعاتی وجود دارند که زنان نمی‌توانند درباره آن‌ها آزادانه با مردان صحبت کنند اما به راحتی با من حرف می‌زنند».
منبع: رویترز