بیدارزنی: منال الشریف فعال حقوق زنان در عربستان و نویسنده کتاب «جسارت رانندگی: بیداری زنان عربستانی» است. او در سال ۲۰۱۱ بعد از انتشار فیلمی از خود در حال رانندگی در شهر خُبر بازداشت شد زیرا این عمل در عربستان آن زمان ممنوع بود. اقدام او جنبش رانندگی زنان (Women2Drive) در عربستان سعودی را پایه‌گذاری کرد و به این ترتیب جنبشی برای به دست آوردن حق رانندگی برای زنان در این کشور به راه افتاد. سرانجام در ژوئن ۲۰۱۸ حکومت مطلقه سعودی ممنوعیت طولانی‌مدت رانندگی زنان را لغو کرد.
الشریف ۳۹ ساله دو سال است که با پسر چهار ساله‌اش در سیدنی استرالیا زندگی می‌کند و از وقتی که در سال گذشته فعالان حقوق زنان در این کشور دستگیر و زندانی شدند او دیگر نمی‌تواند به وطن خود بازگردد. پسر ۱۳ ساله او با مادربزرگش در عربستان زندگی می‌کند و الشریف بیش از یک سال است که او را ندیده است. از تاریخ ۱۰ آوریل امسال الشریف طی حرکتی با همکاری بنیاد حقوق بشر، پشت فرمان نشست تا در ایالات مختلف آمریکا رانندگی و درباره نقض حقوق بشر در عربستان آگاهی‌رسانی کند. کمی پیش از شروع این سفر الشریف درباره آینده حقوق زنان در کشورش با نشریۀ تایم به گفتگو نشست.
لغو قانون ممنوعیت رانندگی برای من بسیار امیدبخش بود
در ابتدا می‌خواهم به زمانی برگردم که عربستان سعودی ممنوعیت رانندگی زنان را لغو کرد. می‌خواستم با پسر بزرگم ساحل به ساحل رانندگی کنم و این پیروزی را جشن بگیرم. اگر شما در سعودی باشید و بخواهید با یک مرد غیرسعودی ازدواج کنید باید از دولت اجازه‌نامه قانونی برای این ازدواج بگیرید.
من هیچ‌وقت اجازه این ازدواج را نداشتم، در نتیجه پسر من از سوی دولت سعودی به رسمیت شناخته نشده است. این بدان معنی است که دولت ویزای ورود به کشور را برای او صادر نمی‌کند. به این ترتیب پسر کوچکم با من در استرالیا زندگی می‌کند و نمی‌تواند همراه من به خانه برگردد. من دو پسر دارم که هرگز یکدیگر را ندیده‌اند و من هیچ‌گاه نتوانسته‌ام هر دوی آنها را هم‌زمان در آغوش بگیرم. تنها راه بودن با یکی ترک دیگری است.
لغو قانون ممنوعیت رانندگی برای من بسیار امیدبخش بود. قدم بسیار بزرگی برای ما بود زیرا برای رسیدن به آن مدتی طولانی مبارزه کرده بودیم. این بخشی از هدفی بسیار بزرگ‌تر در یک نظام قیم‌مآبانه است؛ در جایی که تنها بستگان مذکر یک زن می‌توانند تصمیمات بزرگ زندگی او را بگیرند. لغو این قانون تأیید می‌کند که زنان انسان‌های مستقلی هستند که به اجازه مردهایشان متکی نیستند.
با حاصل شدن این پیروزی من تصمیم داشتم به کشورم بازگردم اما بعد از دستگیری ۱۱ فعال حقوق زنان در عربستان این کار برای من غیرممکن شد. زندانی شدن این زنان در می ۲۰۱۸ پیام آشکاری از سوی حاکمیت با این محتوا بود که این اصلاحات واقعی نیستند. به طور خلاصه اینطور بگویم: این یک جنگ علیه زنان است.
تنها اتهام این زنان زندانی ارتباط با سازمان‌های خارجی است. آن سازمان‌ها هم سازمان‌های حقوق بشری هستند. شکنجه آنها این‌گونه است که آنها را در سلول‌های انفرادی قرار می‌دهند و به کمپین‌های بدنام نسبتشان می‌دهند و ترور شخصیتی که توسط رسانه‌های طرفدار دولت انجام می‌شود گویای آن است که مقامات چقدر از این زنان می‌ترسند و آنها چقدر قدرتمند و تأثیرگذار هستند.
دولت این زنان را از خانه‌هایشان بیرون آورده و شکار کرده است. زنانی که در خارج زندگی می‌کنند به عربستان سعودی بازگردانده و به معنای واقعی کلمه ربوده شده‌اند- زنانی مانند لُجَین الهذلول، مدافع حقوق زنان که در مارس ۲۰۱۸ در امارات متحده عربی در حال رانندگی دستگیر شد. او با یک جت خصوصی به عربستات سعودی بازگردانده شد و هنوز در زندان است.
فعالان در سلول‌های انفرادی زندانی و شنکجه می‌شوند و مورد آزار جنسی قرار می‌گیرند. این اطلاعات از سوی خانواده‌های آنها تأیید شده است. اگرچه در اواخر ماه مارس برخی از کنشگران به طور موقت آزاد شدند اما رفتار وحشیانه‌ای که با این زنان شده نشان می‌دهد که این دولت طرفدار حقوق زنان یا اصلاحات نیست.
دولت متوجه نیست که به ما نیاز دارد. کنشگران وطن‌پرست‌ترین مردمان هستند زیرا برای ساخت کشوری بهتر مبارزه می‌کنند. آنها خائن نیستند.
در دو سال گذشته کنشگران به شدت سرکوب شده‌اند؛ به‌ویژه کنشگران صلح‌‌طلبی که ابزارشان رسانه‌های اجتماعی است. رسانه‌های اجتماعی جایی بود که ما می‌توانستیم حرف بزنیم و بحث کنیم- آنجا پارلمانی مجازی برای ما بود. ما شهروندان عربستان سعودی در یکی از ثروتمدترین کشورهای دنیا زندگی می‌کنیم اما مالک زندگی خود نیستیم، گیرنده تصمیم‌های خود نیستیم.
خارج از عربستان وضعیت‌های بحرانی بسیاری وجود داشت، مانند جنگ در یمن و تحریم ظالمانه قطر اما جنگ به داخل کشور راه یافت. این جنگ ابتدا در برابر مردمی شروع شد که به گروه‌های تروریستی می‌پیوستند اما حالا تبدیل به جنگی شده که کنشگران و چهره‌های بانفوذ شبکه‌های اجتماعی را هدف قرار می‌دهد و بسیاری از این افراد حالا در زندان هستند.
بسیاری از تلاش‌های دولت به‌طور پیش‌بینی‌نشده‌ای منجر به رواج و تکثیر برنامه کار کنشگران شبکه‌های اجتماعی و بانفوذ شدن گفتمان آنها شده است. الآن عربستان سعودی چنان قدرتی را بر شهروندان اعمال می‌کند که وضعیت ده سال پیش برایشان مثل یک رؤیا است. دیدن این شرایط بسیار دردناک است. آنها همان ابزاری را که ما برای ایجاد تغییر اجتماعی استفاده می‌کردیم به کار می‌گیرند تا ما را تضعیف کنند و زندگی‌هایمان را به خطر بیندازند.
بخش دیگر ماجر واکنش دموکراسی‌های سراسر جهان به ترور جمال خاشقچی است که تجاوز آشکار به آزادی بیان است و از سوی دیگر بی‌تفاوتی جهان به زندانی و شکنجه کردن زنان در این کشور. کشورها می‌توانند درباره تمام ارزش‌های دموکراسی سخن بگویند اما این ارزش‌ها نباید تنها برای یک گروه از شهروندان باشد. این ریاکاری است که این کشورها با دیکتاتوری‌هایی متحد شوند که ارزش‌هایی را نقض می‌کنند که دموکراسی‌های آن کشورها به دنبالش هستند. این ارزش‌گذاری دوگانه است.
ترور خاشقچی که چندین ماه پیش در ترکیه رخ داد نمی‌تواند به عنوان یک موضوع داخلی عربستان سعودی رها شود. وقتی شما نفت ما را می‌خرید، وقتی شرکت‌هایتان را برای انجام پروژه‌‌های عظیم به این کشور می‌فرستید و وقتی با پول سعودی سرمایه‌گذاری می‌کنید، نمی‌توانید چنین حرفی بزنید.
به همین دلیل است که ما باید به جای رانندگی در عربستان، نفوذ پول سعودی در اتاق فکرها و سیاست‌گذاران ایالات متحده را به چالش بکشیم. من کمپین رانندگی را به آمریکا کشاندم زیرا واشنگتن و ریاض متحدان نزدیکی هستند. آمدن دونالد ترامپ به کاخ سفید چراغ سبزی بود برای سعودی‌ها تا از جنجال‌های پیرامون نقض حقوق بشر دور شوند.
ما هیچ‌گاه بی نام و نشان یا ساکت نخواهیم بود. ما به سخن گفتن رو در روی استبداد و بی‌عدالتی ادامه می‌دهیم. آن رژیم‌ها باید کسانی باشند که می‌ترسند نه ما. من برای تحقق یک اقدام ماگنیتسکی جهانی[۱] تلاش می‌کنم که رژیم‌هایی مانند عربستان سعودی را هدف قرار دهد؛ قانونی که افرادی را تحریم می‌کند که حقوق بشر را نقض می‌کنند. زمان آن فرا رسیده که دموکراسی‌ها به ارزش‌هایی که باور دارند عمل کنند.
رانندگی من فراخوانی برای اقدام است. من نمی‌توانم در وطن خودم رانندگی کنم بنابراین این کار را در آمریکا انجام می‌دهم و از شهرهایی مانند واشنگتن دی. سی.، بیرمنگام و آلاباما می‌گذرم که جنبش‌های حقوق بشری در آنجا در جریان بوده است.
این اقدام ارزش‌هایی را یادآوری می‌کند که انسان‌ها در سراسر جهان برای آن مبارزه کرده و می‌کنند. آیا ما هنوز پای این ارزش‌های دموکراتیک ایستاده‌ایم یا نه؟ زمانی مارتین لوتر کینگ می‌گفت «بی‌عدالتی در هر کجا تهدیدی برای عدالت در هر کجا است.» و به همین ترتیب مبارزه برای حقوق زنان در هر کجا به مبارزه برای حقوق زنان در دیگر جاها کمک می‌کند.
منبع: تایم
پی‌نوشت:
[۱] سند ماگنیتسکی: سنای آمریکا روز پنج شنبه ۶ دسامبر ۲۰۱۲ لایحه قانونی در زمینه مبادلات تجاری با روسیه، موسوم به «قانون ماگنیتسکی» را تصویب کرد که اعمال تحریم‌های روادیدی علیه برخی مقامات روسیه که به عقیده آنها ناقض حقوق بشر هستند را در نظر گرفته است (به نقل از ویکی‌پیدیا).