بیدارزنی: مواجهه با قربانیان خشونت‌های خانوادگی یکی از متداول‌ترین مسائلی است که مددکاران اجتماعی با آن درگیر هستند؛ اما اغلب نقش آن‌ها به‌طور کامل در حیطه خدمات اجتماعی ناشناخته باقی مانده است.
مددکاران اجتماعی برای سال‌ها با قربانیان خشونت‌های خانوادگی کار می‌کنند. آن‌ها در دادگاه‌ها، بخش‌های خدمات اجتماعی، اورژانس‌ها و پناهگاه‌های امن با قربانیان این دسته خشونت‌ها سر و کار دارند، اما نقش و مسئولیت‌شان در کمک به قربانیان خشونت‌های خانوادگی و خانواده‌های آن‌ها ناشناخته باقی مانده است.
مددکاران اجتماعی مهارت ارتباط برقرار کردن با تمامی اعضای خانواده فرد قربانی را دارند و باید بتوانند در پیوند تجربه‌های زیسته هرکدام از اعضای خانواده، قربانی و فرد آزارگر و کودکان با یکدیگر نقش مؤثری داشته باشند.
حال باید پرسید تعامل یک مددکار اجتماعی با اعضای خانواده فرد قربانی به چه شکل باید باشد؟
اطمینان از امنیت کودکان و قربانیان خشونت خانگی مهم‌ترین وظیفه یک مددکار اجتماعی است. اغلب مددکاران اجتماعی سعی می‌کنند با آشناسازی والدین با دنیای کودکان، آن‌ها را ترغیب به تغییر وضعیت خانواده کنند. مددکاران اجتماعی همچنین به‌طور مستقیم با ارتباط برقرار کردن با کودکان سعی می‌کنند به تقویت رابطه‌ی آسیب‌دیده مادر- کودک به خصوص در مواقعی که قربانی خشونت از فرد آزارگر جدا شده است، کمک کنند. یک مددکار اجتماعی نیازمند درک تأثیر خشونت خانوادگی بر سلامت مادر و رابطه او با کودکانش است.
اما نقش مددکاران اجتماعی اینجا پایان نمی‌پذیرد. از آنجا که تمرکز مددکاران اجتماعی بر ارتباط برقرار کردن با تمامی اعضای خانواده است، آن‌ها باید بتوانند با به کارگیری یک راه امن، فرد آزارگر را در تغییر رفتارهای خشونت‌آمیزی که داشته است به چالش بکشانند.
خشونت خانوادگی موضوعی ساده نیست و مواجهه با آن نیازمند به کارگیری کنشی مؤثر و جامع است. از این‌رو رویارویی با معضل خشونت خانوادگی نیازمند پشتیبانی هماهنگ طیف وسیعی از سازمان‌های مختلف است. مددکاران اجتماعی می‌توانند با ایجاد ارتباط مؤثر بین سازمان‌های مذکور، آن‌ها را به ارائه خدمات بهتر و مؤثرتر به خانواده‌های آسیب‌دیده ترغیب کنند.
مددکاران اجتماعی باید بدانند که کمک به زنان قربانی خشونت خانوادگی باید به شکل زنجیره‌ای از حمایت‌های فردی و اجتماعی باشد. حمایت‌هایی نظیر کمک به استقلال اقتصادی و روانی زنان از جمله خدماتی است که باید به زنان خشونت دیده ارائه شود. به‌کارگیری مؤثرترین راه ممکن برای کمک به قربانیان خشونت خانوادگی و اعضای خانواده آن‌ها از سوی مددکاران اجتماعی امری ضروری است. آن‌ها با شرکت در دوره‌های آموزشی مرتبط، با به‌روزرسانی اطلاعات خود در زمینه خشونت‌های خانوادگی، آشنایی با قوانین مربوطه و پرونده‌های مرتبط با این حوزه می‌توانند در ارائه مهارت و دانش مؤثر به قربانیان خشونت خانوادگی، موفق عمل کنند.
ده مهارت که مددکاران اجتماعی نیازمند آن هستند:
همدلی: اغلب مددکاران اجتماعی به‌طور ذاتی از حس همدلی برخوردارند. در حقیقت همدلی مهم‌ترین دلیل ورود این افراد به این حوزه بوده است.
تعیین مرز و محدودیت‌ها: مددکاران اجتماعی باید توانایی تعیین مرزها و پذیرش محدودیت‌هایی را که در طول مسیر ممکن است با آن‌ها روبرو شوند، داشته باشند.
گوش دادن فعال: با دقت گوش دادن، پرسیدن سوالات مرتبط و توانایی انتقال صحیح اطلاعات از جمله مهارت‌های ضروری مددکاران اجتماعی است. چگونگی جلب اعتماد و دریافت اطلاعات کلیدی فردی از قربانی خشونت و درک شرایط منحصربه‌فرد او از جمله مهارت‌های ارتباطی یک مددکار اجتماعی به حساب می‌آید.
هوش اجتماعی: یک مددکار اجتماعی علاوه بر توانایی دریافت و پردازش اطلاعات، باید نسبت به زبان بدن، عوامل اجتماعی، مفاهیم و الگوهای فرهنگی نیز آگاه باشد.
خودآگاهی: مددکاران اجتماعی به‌طور معمول با بازخورد از سوی مراجعان، سرپرستان و منابع دیگر روبرو هستند اما هیچ‌کدام از موارد ذکر شده نمی‌توانند جایگزین خودآگاهی فرد شوند. توانایی ارزیابی عملکرد خود و تلاش برای بهبود آن از جمله مهارت‌های ارزشمند یک مددکار اجتماعی است.
سازمان‌دهی: مددکاران اجتماعی اغلب با برنامه کاری شلوغ و حجم سنگین کار روبرو هستند. یک مددکار اجتماعی باید بتواند در اولویت‌بندی کارها و زمان‌بندی آن‌ها موفق عمل کند.
هماهنگی: یک مددکار اجتماعی باید توانایی ایجاد ارتباط بین سازمان‌های مختلف حوزه خدمات اجتماعی را داشته باشد.
ایجاد انگیزه: ترغیب فرد مراجعه‌کننده به اصلاح رفتار خود، ایجاد انگیزه برای ارائه خدمات بهداشتی موثر به قربانیان خشونت توسط سازمان‌های مربوطه، کاهش هزینه‌های درمانی و ترغیب دیگران به مشارکت در کمک به قربانیان خشونت‌های خانوادگی از دیگر مهارت‌های یک مددکار اجتماعی است.
همکاری و مشارکت: توانایی مذاکره، سازش و تعامل و ایجاد هماهنگی‌های لازم با دیگران از دیگر مهارت‌های یک مددکار اجتماعی است.
حفظ آرامش: مددکاری اجتماعی حرفه‌ای پراسترس است. برای ایجاد ارتباط موثر، حفظ آرامش و داشتن تمرکز برای ادامه کار بسیار ضروری است.
سخنی با قربانیان خشونت‌های خانوادگی:
اگر قربانی خشونت خانوادگی هستید، گفتگو با مددکاران اجتماعی می‌تواند در ریشه‌یابی و چگونگی مواجهه با این نوع خشونت و کمک به اعضای خانواده‌تان راهگشا باشد. بسته به شرایط، مددکاران اجتماعی با بررسی عوامل مختلف می‌توانند با دور کردن فرزندانتان از محیط ناامن خانه از آسیب‌های احتمالی فیزیکی، جنسی و روانی به آن‌ها جلوگیری کنند. این یک تصور غلط است که مددکاران اجتماعی درصدد پس گرفتن سرپرستی کودکان از والدینشان هستند؛ هدف آن‌ها محافظت از کودکان شما است. شاهد خشونت بودن یا در معرض خشونت قرار داشتن، هر دو به یک اندازه برای کودکان آسیب زننده است.
شرکت در جلسات مشاوره حق شما است. قابل فهم است که از شرکت در این جلسات احساس ترس یا اضطراب داشته باشید اما باید بدانید عاقلانه‌ترین قدم در خصوص مواجهه با خشونت خانوادگی، مشاوره گرفتن از افراد متخصص در حوزه خدمات اجتماعی است. متخصصانی که بتوانند آنچه را در پیش رو دارید به شما نشان دهند یا اقدامات قانونی ممکن را برای شما روشن کنند.
مشاوران و مددکاران اجتماعی می‌توانند در طول پروسه رسیدگی به خشونت خانوادگی در کنار شما و اعضای خانواده‌تان باشند. این قابل درک است که کل پروسه برای شما و خانواده‌تان خسته‌کننده باشد. آرامش خود را حفظ کنید. با مددکاران اجتماعی همکاری کنید. با مشاور و مددکار اجتماعی‌تان صادق باشید. نباید به خاطر آنچه اتفاق افتاده است شرمنده یا دستپاچه باشید. به خاطر داشته باشید تمام تلاش مددکاران اجتماعی حفظ امنیت شما و فرزندانتان است. به مددکاران اجتماعی اعتماد کنید.