نگاهی به کتاب فیلم و منتقدان فمینیست

1
934

بیدارزنی: چادوری، شوهینی (۱۳۹۳). فیلم و منتقدان فمینیست. ترجمه محسن خاکپور، فرهاد جعفری. تبریز: پروژه ترجمه حسنلو

جلد کتاب فیلم و منتقدان فمینیست
جلد کتاب فیلم و منتقدان فمینیست

نوشته‌های انتقادی بسیاری درباب نظریه‌ی فمینیستی فیلم وجود دارند، عموماً شرح کلی و خلاصه‌وار هستند؛ اما شیوه‌‌ی تنظیم مطالب در این کتاب با تمرکز بر روی چهار نظریه‌پرداز لارا مالوی (۱۹۴۱)، کایا سیلورمن (۱۹۴۷)، ترزا دولارتیس (۱۹۳۸) و باربارا کرید (۱۹۴۳) و نظریات آنان است. کتاب در شش فصل به شش مفهوم کلیدی در نظریه‌ی فمینیستی فیلم نگاه خیره‌ی مردانه، صدای زن، تکنولوژی‌های جنسیت، امیال کوئییر، زن- هیولا و مردانگی در بحران می‌پردازد که در طول سه دهه‌ی اخیر بسیار تأثیرگذار بوده‌اند.

کتاب با مروری بر تاریخ نقد فمینیستی آغاز می‌شود. تاثیر تفکرات فمینیستی بر نقد فیلم را نشان می‎دهد و سپس در فصل‎های جداگانه به مفاهیم می‎پردازد. در فصل نگاه خیره‎ی مردانه آرای «لارا مالوی» بررسی می‌شود. وی با مقاله «لذت بصری و سینمای روایی» به فرهنگ بصری غالب سینما پرداخته است.

ازنظر وی در فرهنگ بصری، زن همواره در مثال منظری برای نگاه بازنمایی شده است. در چنین بازنمایی‌هایی، زن منحصراً در ارتباط با جنسیت و به‌عنوان ابژه میل، در تعامل با مرد و در مقابل با وی، دیگری تلقی می‎شد. مالوی می‎گوید نگاه خیره مردانه شناخته‌شده و در خدمت خیال‌پردازی‌های مردانه است و سینما از طریق مکانیزم‎های تماشاگری جنسی و یادگار پرستی، مرد را عامل نگاه و زن را ابژه‌ی تصویر نشان می‎دهد. بدین طریق، سینمای روایی دید مردانه را بر تمام بینندگانش بدون توجه به جنسیت حقیقی‌شان تحمیل می‎کند.

در بخش صدای زن، تمرکز بر کتاب «آیینه صوتی» نوشته «کایا سیلورمن» است. سیلورمن معتقد است که صدای زنان در سینمای روایی کلاسیک، همواره دربند تصاویر بدنی آن‌ها بوده و قانون همزمان سازی در مقایسه با صدای مردان، بیشتر در قبال صدای آن‌ها به‌کاررفته است. به نظر وی صدای زنانه در سینما به‌عنوان آیینه‌ای صوتی عمل می‎کند که حاوی عناصر طردشده از سوژگی مردانه است.

در بخش تکنولوژی‌های جنسیت، به بررسی آرای «دولارتیس» در باب تناقضات موجود میان زنان به‌مثابه سوژه‎های تاریخی و زن نوعی به‌مثابه بازنمایی فرهنگی پرداخته می‎شود. دولارتیس مفهوم تکنولوژی جنسیت را پیشنهاد می‎کند که به وی امکان می‌دهد ‌تا بین زنان که بر اساس وضعیت خاص اجتماعی– تاریخی خود جنسیت متفاوتی را کسب کرده‎اند و زن نوعی که یک مفهوم انتزاعی است، تفاوت قائل شود.

وی در تحقیقات خود به ارائه بازنویسی و نیز بازخوانی بنیادینی از گفتمان‌های نظری و روایی می‎پردازد. او با این استدلال که فمینیسم و نظریه‌های جنسیت نیز تکنولوژی جنسیتی محسوب می‎شوند، امکان ترسیم ساختار جنسیتی متفاوتی از طریق نگاهی از زاویه‌ای دیگر را پیش می‎کشد که شامل تجربه تئوریزه نشده‌ی زنان نیز می‎شود.

زن- هیولا، مفهوم دیگری است که در این کتاب با توجه به نظریات «کرید» در باب مواجه شدن با امر آلوده در فیلم‌های ترسناک بسط داده می‎شود. از نظر کرید مفهوم زن به‌مثابه هیولا یا زن- هیولا در فیلم‌های ترسناک اغلب به کارکرد تناسلی او که در فرهنگ‎های مردسالار به‌عنوان امری آلوده برساخته می‎شود، گره زده می‎شود. وی با نظر به ترس از زن به‌عنوان موجودی اخته گر، این ایده‌ی فروید را که زنان فقط به این دلیل که اخته شده پنداشته می‎شوند، مخوف‌اند، رد می‎کند.

مردانگی در بحران، معرف آرای سیلورمن در حوزه مردانگی است. سیلورمن معتقد است هر نوع تغییری در مفهوم مردانگی بر درک سوژه زنانه و نیز بر زیست او تأثیرمی‌گذارد. او با نقد به نگاه خیره مردانه، این اعتقاد که مردان را معادل اقتدار، چشم‌چرانی و سادیسم و زنان را معادل انفعال، جلوه فروشی و مازوخیسم می‎داند را به چالش می‎کشد.

کتاب با جمع بندی نقدهایی که به این چهار نظریه‎پرداز فمینیست و آرایی که پس از آنان مطرح شد به پایان می‎رسد.

کتاب «فیلم و منتقدان فمینیست» با ترجمه محسن خاکپور و فرهاد جعفری در ۲۲۳ صفحه توسط پروژه ترجمه حسنلو به قیمت ۱۳۰۰۰ به بازار کتاب عرضه شده است.