بیدارزنی: آفریقا، قاره‌ای که معمولا از آن به عنوان قاره سیاه نام برده می‌شود. اصطلاحی که به صورت ناخودآگاه تبعیض، جداسازی، دیگری‌سازی و تحقیر را تداعی می‌کند، نه به این دلیل که سیاه یا سیاهپوست بودن مفهوم محقری است، بلکه این تاریخ استعمار و خودبرترپنداری نژاد سفید بود که به برساختن مفاهیم تحقیرآمیز برای سیاهان پرداخت. این تنها قاره‌ی سیاه در میان تمام قاره‌های سفید، از ویژگی‌های منحصربه‌فردی برخودار است. قاره‌ای که عزت والای مردمانش، از سفیدپوستانی که جز تاریخی آغشته به خون و استثمار برای آن میراث دیگری به جای نگذاشتند، به مراتب سفیدتر است. مردم آفریقا با وجود تحمل انواع مصائب و مشکلات همچون استعمار، آپارتاید، بردگی، فقر، بیکاری، بیماری، جنگ و… همچنان شاد و سرزنده هستند، به زندگی ادامه می‌دهند، می‌رقصند و پایکوبی می‌کنند، امید دارند و می‌کوشند جهانی بهتر و آفریقایی نوین برای خود و دیگران بسازند.
در جای‌جای آفریقا، از دل همین مردم و همین مصائب، زنانی قد علم کرده‌اند که جهانیان را در مقابلشان به احترام وامی‌دارند. زنانی که از هیچِ مطلق، تغییرات بزرگ و بنیادین ایجاد می‌کنند. زنانی که هر کدام به نحوی جامعه‌شان را به سوی تعالی سوق می‌دهند. یکی از بیشماران زنان آفریقا که این روزها جهان را متحیر کرد، آلاء صلاح، از معترضان سودانی علیه دیکتاتوری عمر البشیر بود که به نماد انقلاب سودان تبدیل شد. زنی که بر روی سقف یک ماشین ایستاد و شجاعانه از بی‌عدالتی و اراده‌ی تغییر شعر خواند، مردم را رهبری کرد و چهره‌ی دیگری از زنان نسل جدید آفریقا به جهان مخابره کرد.
آلاء صلاح‌ها در آفریقا کم نیستند. زنان فمینیستی که با محدودیتها و مشکلات بیشماری روبه‌رو بوده و هستند، به گونه‌ای که شاید نتوان در هیچ کجای جهان مشابه آن را یافت. اگر زنان در هر گوشه از جهان با بخش مشخصی از مشکلات، نابرابری و بی‌عدالتی مواجهه هستند، زنان آفریقایی با همه این مشکلات از فقر، نابرابری جنسیتی، آموزش، بهداشت و غیره گرفته یکجا مواجه هستند و بی‌وقفه با همه‌ی آنها دست و پنجه نرم می‌کنند. اما در نهایت این زنان فمینیست آفریقا هستند که به چالش‌ها لبخند می‌زنند و باور دارند که آینده متعلق به آنان است. زنان آفریقایی بر حقوق خود واقف‌اند و برای تحقق آن می‌کوشند، همانطور که «اَمینیتا دیه»، فمینیست سنگالی گفته بود: «من می‌دانم که حق دارم آزاد باشم و هر آنچه که دوست دارم انجام دهم».
از این رو آشنایی با زنان فمینیست آفریقایی و آگاهی از چگونگی مبارزات برابری‌خواهانه آنها که متأسفانه کمتر مورد توجه قرار گرفته، اهمیت بسزایی دارد. تلاش‌های زنان فمینیست آفریقا، دریچه‌ای نو از جنبش برابری‌خواهی زنان در جهان را به روی ما می‌گشاید. دریچه‌ای رو به زنانی که باور دارند فمینیسم یک سبک زندگی است، سبکی برابری‌خواهانه و حامی نیازمندان و انسانیت، فارغ از زن و مرد، سیاه و سفید، با دین یا بدون دین. به همین جهت نوشتار پیش رو سعی دارد در دو بخش به زندگینامه و فعالیت‌های ده تن از معروفترین زنان فمینیست این قاره زیبا بپردازد.
عایشه فوفانا ابراهیم Aisha Fofana Ibrahim
دکتر عایشه فوفانا ابراهیم، پژوهشگر فمینیست، محقق و فعال حقوق زنان اهل کشور سیرالئون است. او همچنین متخصص حوزه جنسیت و توسعه است و معتقد است قدرت و امتیازات ویژه باید در اختیار همگان باشد. عایشه فوفانا در حال حاضر مدیر انستیتو تحقیقات و مستندات جنسیت کالج «فوراه بای» در دانشگاه سیرالئون است.
فعالیت‌های اصلی عایشه فوفانا طیف گسترده‌ای از تلاش برای احقاق حقوق زنان، از جمله تجربیات زنان در جنگ، نقش آنها در بازسازی پس از جنگ و نبود فرصت‌های لازم برای زنان جهت مشارکت در امور سیاسی را شامل می‌شود. او همچنین به عنوان یک فعال حوزه جنسیت، تمرکزش بر حمایت از زنان جهت افزایش نقش آنها برای نمایندگی و رهبری در محافل مختلف اجتماعی و سیاسی است و نیز حفاظت از قانون اساسی جدید سیرالئون در مقابل به حاشیه راندن زنان. از دیگر فعالیت‌های او می‌توان به پژوهش درباره تأثیر بیماری اِبولا بر زنان و دختران، خشونت علیه زنان، مشارکت زنان در سیاست و نوشتن روایت‌ها و زندگینامه زنان را نام برد.
او در فاصله سالهای ۲۰۱۳-۲۰۱۵ رئیس گروه ۵۰-۵۰ بود. ۵۰-۵۰ یک سازمان مدنی شناخته‌شده در سیرالئون است که بر ترویج برابری جنسیت و برابری مشارکت و نمایندگی زنان در امور سیاسی تأکید دارد. عایشه فوفانا یکی از مهمترین اهدافش را این‌گونه بیان می‌کند: «تلاش می‌کنم تا نگرشی که مردم درباره‌ی نحوهی رهبری زنان فکر می‌کنند را تغییر دهم و می‌خواهم بر موانعی غلبه کنم که ورود زنان به حوزه سیاست را محدود می‌کند».
زَوادی نیونگ اُ Zawadi Nyong’o
زوادی نیونگاُ، فمینیست، کارآفرین و مربی یوگای آفریقایی اهل کشور کنیا است. زوادی در یک خانواده‌ی معروف و شناخته شده در نایروبی، پایتخت کنیا به دنیا آمد. پدرش آنیانگ نیونگاُ یک سیاستمدار معروف است و خواهر کوچکش لوپیتا، بازیگر هالیوود و برنده جایزه اسکار است. زوادی زمانی که ۱۲ سال داشت مورد سوءاستفاده جنسی قرار گرفت. او در این باره می‌گوید: «به عنوان یک فمینیست، درد و رنج میلیون‌ها زن را که هرگز آنها را ندیده و نمی‌شناسم احساس می‌کنم و از زمانی که اولین تجربه #MeeToo (اشاره به کمپین من هم) در رابطه با آزار جنسی را در ۱۲ سالگی داشتم، تصمیم گرفتم زندگی‌ام را به این کار (مقابله با تجاوز و آزار جنسی) اختصاص دهم».
او از راه‌اندازی کمپین #MeeToo بسیار خرسند بود و جزو اولین کسانی بود که با این کمپین همراهی کرد. زوادی معتقد است از طریق این هشتگ صدای خفته او و بسیاری دیگر از زنان بیدار شده است. خواهر کوچکش لوپیتا جزو افرادی بود که در جریان کمپین #MeeToo درباره آزار و اذیت‌های جنسی هاروی واینستین، تهیه‌کننده معروف آمریکایی دست به افشاگری زد.
زوادی نقش بزرگی در جنبش فمینیستی آفریقا داشته و دارد. او بیش از ۱۵ سال مدافع حقوق زنان بود و ۹ سال رهبری جنبش حقوق جنسی و حق بارداری برای زنان را به عهده داشت. یکی از موفق‌ترین کمپین‌های او One Million For Jadudi (یک میلیون برای جادودی) بود که توانست تنها در عرض سه روز بیش از ۷۱ هزار دلار برای کمک به عمل جراحی یک بیمار ۲۴ ساله مبتلا به سرطان به نام امانوئل اوتینو، جمع‌آوری کند. او درباره‌ی این اقدامش چنین می‌گوید: «من حمایت می‌کنم چون من فمینیست هستم». زیرا او معتقد است به عنوان یک فمینیست نباید تنها از زنان محافظت و حمایت کرد، بلکه هر کسی که نیازمند حمایت است، باید او را کمک کرد.
زوادی یک استراتژیست رسانه‌های دیجیتال است و به قدرت شبکه‌های اجتماعی برای ایجاد تغییرات اجتماعی باور دارد و می‌کوشد از آنها بیشترین بهره را ببرد. او سال ۲۰۱۶ اولین کمپین خیریه‌ی بشردوستانه‌ی اجتماعی به نام #ShiftThePower (قدرت را تغییر دهید) را برای «صندوق جهانی برای بنیاد اجتماعی» طراحی و اجرا کرد. این کمپین توسط ۳۷ میلیون نفر در کنیا، آفریقای جنوبی و کانادا مورد استقبال قرار گرفت.
زوادی همچنین بنیانگذار Zero by Zawadi نوعی یوگای آفریقایی است.
شمیلا ویلسون Shamillah Wilson
شمیلا ویلسون، مربی زندگی، فعال مدنی، کارآفرین اجتماعی و بنیانگذار پروژه «اشتعال» است. او در کیپ‌تاون دومین شهر بزرگ آفریقای جنوبی به دنیا آمد و بزرگترین فرزند در میان هفت خواهر و برادرش است.
شمیلا در فاصله سالهای ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۶ به عنوان یک زن جوان در سمت مدیر برنامه‌های رهبری انجمن حقوق زنان در پیشرفت (AWID) خدمت کرد. او همچنین عضو هیأت مؤسس سازمان «جوانان علیه ایدز» در آفریقا است. علاوه بر همه اینها، شمیلا مؤسس و مدیر «شبکه یادگیرندگان اچ‌آی‌وی/ایدز کیپ‌تاون غربی» است، مجموعه‌ای که رهبران جوان را در زمینه آگاهی جنسی برای مقابله با ایدز تربیت می‌کند. شمیلا ویلسون با سازمان‌ها و بنیادهای مختلفی دیگری نیز در رابطه با حقوق زنان، جوانان و برابری جنسیتی همکاری می‌کند.
پروژه «اشتعال» یکی از مهمترین پروژه‌های شمیلا است. او پروژه اشتعال را در سال ۲۰۱۲ با هدف تقویت و تمرکز بر توانایی‌های عاطفی، اجتماعی و اقتصادی جوانان آغاز کرد. شمیلا در سال ۲۰۱۵ به خاطر این پروژه برنده جایزه معتبر «زنان بشردوست» به دلیل ارتقاء و پیشرفت جوانان شد. او همچنین مؤسس چندین پروژه دیگر در جهت حمایت از زنان و جوانان است.
شمیلا معتقد است فمینیسم به معنی جداسازی حوزه خصوصی و کار حرفه‌ای نیست، بلکه فمینیسم سبک زندگی انسان است.
آبِنا بوسیا Abena Busia
آبنا بوسیا، فمینیست، نویسنده، شاعر، استاد دانشگاه و دیپلمات اهل کشور غنا است. آبنا سال ۱۹۵۳ در آکرا، پایتخت غنا به دنیا آمد. پدر او کوفی آبرِفا بوسیا، نخست‌وزیر پیشین غنا بود. آبنا پروفسور ادبیات انگلیسی در دانشگاه راتگرز نیوجرسی و رئیس بخش مطالعات زنان و جنیست است و در دانشگاه‌های مشهور دیگری مانند دانشگاه ییل و دانشگاه غنا تدریس کرده است.
او از سال ۲۰۱۷ به عنوان سفیر غنا در برزیل منصوب شد. سال ۲۰۱۱ از سوی مؤسسه پیشرفت زنان آفریقایی به عنوان یکی از ۵۰ فمینیست الهام‌بخش آفریقا شناخته شد. آبنا مؤسس و سردبیر پروژه نوآورانه و چندگانه‌ی کتاب‌شناسی «زنان از آفریقا می‌نویسند» بود که توسط فمینیست‌پرِس در دانشگاه نیویورک منتشر می‌شد. از آبنا تاکنون مقالات و نوشته‌های فراوانی درباره زنان سیاهپوست، نقد فمینیست سیاه و ادبیات آفریقایی در مجلات و ژونال‌های دانشگاهی و تخصصی منتشر شده است. تاکنون ۲ کتاب شعر به نام‌های «رد پای زندگی» و «خاطرات تبعید» نیز از او منتشر شده است.
مامه آفون یِلبرت-اُُبِنگ Maame Afon Yelbert-Obeng
مامه آفون در کشور غنا به دنیا آمد و بزرگ شد. مادرش که زنی تنها بود بدون پدر، او را به همراه دیگر خواهرها و برادرهایش بزرگ کرد و از همان زمان دریافت که زنان قوی و شجاع باید چگونه باشند. اتفاقات مختلف در دوران کودکی و زندگی او باعث شد تا او احساس هویت جنسی بکند. او در طول ۱۴ سال گذشته برای بهبود شرایط و وضعیت زندگی دختران و زنان در سراسر کشورهای جنوب صحرای آفریقا، تلاش کرده است. او به مدت ۵ سال مدیر برنامه SSA (کشورهای جنوب صحرای آفریقا) در صندوق جهانی زنان بود و کمک‌های مالی برای حمایت از گروه‌های مختلف زنان نیازمند جمع‌آوری می‌کرد. او همچنین با «اتحادیه زنان زمین» و برخی سازمان‌های آفریقایی دیگر برای کمک به تغییرات اقلیمی، امنیت محیط‌زیست و رشد اقتصادی همکاری داشته است.
مامه یک خواننده معروف است و اولین آلبوم موسیقی او به نام RISE (صعود) سال ۲۰۱۲ در ایالات متحده آمریکا منتشر شد. مامه درباره این آلبوم می‌گوید: «RISE بیان‌کننده یک زن چندبُعدی است که او خود من هستم. تجسم موسیقی و یک پیام است، فراتر از ژانرهای مختلف و استفاده از موسیقی برای رسیدن به عدالت اجتماعی».
مامه آفون خود را یک فمینیست می‌داند و معتقد است قدرت زنان و توانایی‌های جمعی آنها قابلیت ایجاد تغییر را دارد. او می‌گوید با بزرگ شدن در کنار مادری تنها و در جمع چندین خواهر و برادر، با چشم دیدم که زنان اطرافم هر جنبه‌ای از زندگی اعم از عشق به فرزندان، تعهدات اجتماعی، کار و دیگر مسائل را با قدرت، استقامت، تطبیق‌پذیری و شوخ‌طبعی به پیش می‌بردند.
مامه آفون خود را به عنوان یک زن کامل با انواع نقش‌های مهم در نظر می‌گیرد: او یک مادر، مربی، فعال، خواننده، موسیقیدان، همسر و یک خواهر است. یکی از اهدافش این است که داستان زیبای خودشناسی‌اش را با دیگر زنان به اشتراک بگذارد.