بیدارزنی: مجمع اقتصاد جهانی، گزارش بررسی شکاف جنسیتی در دنیا در سال ۲۰۱۸ را در روز ۱۸ دسامبر منتشر کرد و بر طبق این گزارش ایران همچنان در قعر جدول برابری جنسیتی در دنیا قرار دارد.
این مجمع در سال ۲۰۱۸ به منظور ایجاد آگاهی جهانی از چالش‌های ناشی از شکاف‌های جنسیتی و فرصت‌های ایجاد شده برای کاهش آن‌ها با بررسی ۷۰ زیر شاخص شامل اطلاعاتی در مورد مشارکت نیروی کار، رهبری اقتصادی، دسترسی به دارایی‌ها و فن‌آوری، رهبری سیاسی، خانواده، اقتصاد، آموزش و پرورش و عوامل مرتبط با سلامت در قالب ۴ شاخص کلی دستیابی به آموزش، مشارکت اقتصادی، مشارکت سیاسی و بهداشت به بررسی برابری بین مردان و زنان در ۱۴۹ کشور دنیا پرداخته است.
در این گزارش آمده است که از بین ۲۰۰ کشوری که برای این بررسی انتخاب شده بودند، تنها ۱۴۹ کشور شرط وجود اطلاعات کافی برای حداقل ۱۲ تا از ۱۴ شاخص میانی را دارا بوده‌اند و در این میان ۵ کشور نیز جدید بوده‌اند که عبارت هستند از جمهوری دموکراتیک کنگو، عراق، عمان، سیرالئون و توگو. بر طبق این گزارش ایسلند در رتبه اول برابری جنسیتی در دنیا قرار داشته و بعد از آن کشورهای نروژ و سوئد در جایگاه‌های دوم و سوم قرار دارند، یمن در قعر جدول قرار داشته و ایران نیز در رتبه ۱۴۲ ام این جدول قرار دارد.
در سال ۲۰۱۸ میانگین برابری جنسیتی در دنیا به‌مانند سال گذشته ۳۲ درصد بوده و افزایش ناچیز ۳/۰ درصدی داشته است. در این گزارش آمده است که در بین ۱۴۹ کشور دنیا به‌مانند چند سال اخیر ۹۶ درصد برابری جنسیتی در حوزه سلامت و بقا دیده می‌شود و ۷۴ کشور دنیا توانسته‌اند به ۹۹ درصد برابری دست یابند. همچنین برابری زنان و مردان در برخورداری از آموزش و تحصیل ۹۵ درصد است که بهبودی نسبت به سال گذشته ندارد؛ هرچند این شاخص در ۴۹ کشور دنیا به بالای ۹۹ درصد رسیده است و اما نابرابری جنسیتی در شاخص مشارکت اقتصادی و قدرت سیاسی همچنان باقی‌مانده است به‌طوری که تنها ۵۸ درصد شکاف جنسیتی در مشارکت اقتصادی و ۲۳ درصد در قدرت سیاسی در دنیا پرشده است؛ زنان در دنیا عمدتاً در پست‌های سیاسی وزارت، نمایندگی کنگره و مجلس ظاهر شده‌اند و در جایگاه اول سیاسی به‌ندرت دیده شده‌اند، در حال حاضر تنها ۸ درصد وزیران دنیا زن هستند و ۶ کشور از ۱۴۹ کشور بررسی شده هیچگاه وزیر زن نداشته‌اند.
در بخش دیگری از این گزارش آمده است که با روند کنونی ۲۰۲ سال طول می‌کشد که برابری اقتصادی میان زنان و مردان جهان برقرار شود. همچنین ۱۴ سال برای برقراری برابری در عرصه آموزش و ۱۰۷ سال برای برابری در عرصه قدرت سیاسی و ۱۰۸ سال برای برابری چهار جانبه در بین زنان و مردان زمان نیاز خواهد بود که ۸ سال از پیش‌بینی سال ۲۰۱۷ بیشتر بوده و علت آن کندتر شدن آهنگ پر شدن این فاصله است.
البته در مناطق مختلف جغرافیایی وضعیت متفاوت خواهد بود به‌طوری‌که با سرعت کنونی، اروپای غربی با ۷۸ درصد برابری – که بالاترین میزان نیز است – ۶۱ سال تا برابری کامل فاصله دارد و خاورمیانه و آفریقای شمالی با ۶۰ درصد برابری که کمترین میزان نیز است ۱۵۳ سال تا برابری کامل و همه‌جانبه فاصله دارد.
در بخش سوم از گزارش سال ۲۰۱۸ مجمع جهانی به بررسی فاصله دو جنس در بخش مهارت‌های هوش مصنوعی پرداخته است. ازآنجاکه هوش مصنوعی موتور محرک تغییر در تحولات ناشی از انقلاب صنعتی چهارم است و می‌تواند نشانگری کلیدی در مسیر نوآوری در صنایع باشد، مجمع جهانی اقتصاد با همکاری تیم «LinkedIn» به ارائه شواهد تازه‌ای از ظهور نابرابری جنسیتی در دنیای جدید پرداخته است. ارزیابی آنان نشان می‌دهد که تنها ۲۲٪ از متخصصان هوش مصنوعی در سراسر جهان زن هستند. در طی چهار سال گذشته، زنان و مردان با نرخ یکسانی به دانش و مهارت‌های هوش مصنوعی دست یافته‌اند هرچند شمار زنانی که به این مهارت‌ها دست‌یافته‌اند بسیار کمتر از مردان است. از سوی دیگر علیرغم اینکه تعداد کل افراد با مهارت حرفه‌ایی هوش مصنوعی افزایش داشته است اما شکاف استعدادهای هوش مصنوعی در چهار سال گذشته همچنان ثابت باقی مانده است، زیرا سهم زنان تنها بین ۲۱ تا ۲۳ درصد است و این روند چهار ساله نشان می‌دهد که پر کردن این شکاف عمیق نیاز به مداخله جدی دارد.
ایران در سال ۲۰۱۸ میلادی در شاخص مشارکت اقتصادی در رتبه ۱۴۳ام برابری جنسیتی و در شاخص بهداشت و بقا در رتبه ۱۲۷، در دستیابی به آموزش و تحصیل در رتبه ۱۰۳ و در قدرت سیاسی در رتبه ۱۴۱ام جهانی قرار دارد؛ اما بررسی امتیاز ایران در بخش‌های مختلف نشان می‌دهد که به جز در شاخص مشارکت اقتصادی- که تغییر ناچیزی را شاهد هستیم – در سایر شاخص‌ها وضعیت به‌مانند سال‌های اخیر است. در این سال نیز پایین‌ترین میزان برابری جنسیتی در قدرت سیاسی (با مقدار ۴۶/۰) و سپس مشارکت اقتصادی (با مقدار ۳۷۶/۰) بوده و در بخش آموزش و سلامت هرکدام با ۹۶۵/۰ و ۹۶۶/۰ بالاترین تساوی جنسیتی را داشته‌ایم. لازم به ذکر است که شاخص جهانی برابری جنسیتی عددی بین ۰ و ۱ است که عدد صفر بیانگر نابرابری مطلق و عدد یک برابری کامل است و هراندازه این عدد به ۱ میل کند برابری بیشتری را نوید می‌دهد.
زنان و مردان ایرانی در حوزه آموزش و تحصیلات در موقعیت نسبتاً برابرتری (نسبت به سایر شاخص‌ها) قرار دارند و این نسبت حتی از میانگین جهانی نیز بالاتر است به‌طوری‌که در مقاطع آموزش ابتدایی و راهنمایی برابری کامل را شاهد هستیم. در بخش سلامت نیز برابری جنسیتی در ایران در موقعیتی مشابه میانگین جهانی قرار دارد و اما در بخش مشارکت اقتصادی علیرغم اینکه این مجمع شرایط بهتری را برای ایران لحاظ کرده است و به‌عنوان‌مثال مرخصی زایمان را برای همه زنان شاغل ایران ۲۷۰ روز (۹ ماه) منظور کرده است و یا بنابراین گذاشته است که هیچ مانع قانونی برای استخدام زنان وجود ندارد (و به‌عنوان مثال از آیین‌نامه‌های استخدامی که اولویت استخدام را به مردان داده و یا صرفا استخدام مردان را در برخی مشاغل و پست‌ها مجاز می‌داند چشم‌پوشی کرده است) بااین‌وجود تمامی زیر شاخص‌های بررسی‌شده در بخش مشارکت اقتصادی در ایران کمتر از میانگین جهانی است به‌طوری‌که ایران از نظر زیر شاخص برابری مشارکت نیروی کار در رتبه بسیار پایین ۱۴۵ دنیا قرار گرفته است. از سوی دیگر زنان ایرانی به ازای کار برابر با مردان تنها ۵۹ درصد حقوق آنان را دریافت می‌کنند حال آنکه میانگین برابری حقوق دریافتی زنان و مردان در دنیا ۵/۶۴ درصد است به همین دلیل ایران در زیر شاخص دریافت حقوق برابر به ازای کار برابر نیز در جایگاه ضعیف ۹۵ جهانی قرار گرفته است.
در شاخص قدرت سیاسی نیز ایران به دلیل داشتن تعداد معدود زنان نمانیده مجلس و نبود هیچ زنی عضو کابینه دولت در مقام وزیر و نیز عدم حضور زنان در پست‌های برتر سیاسی، در رده بسیار پایین ۱۴۱ جهانی قرار دارد و از نظر امتیازی هم فاصله زیادی با سایر کشورهای دنیا دارد. به‌طورکلی بالاترین برابری در ایران مربوط به تحصیلات ابتدایی و راهنمایی و نابرابرترین عرصه برای زنان ایرانی مربوط به عرصه سیاست و تصدی پست‌های سیاسی کشور است.
در مجموع گزارش‌های این مجمع از سال ۲۰۰۶ که اولین سال ارزیابی این شاخص بوده تاکنون تغییر محسوسی در کاهش نابرابری بین زنان و مردان ایرانی را نشان نمی‌دهد و همان‌گونه که گفته شد دلیل اصلی حضور ایران در بین کشورهای با نابرابری جنسیتی، شدید شکاف طبقاتی دو جنس در عرصه‌های مشارکت اقتصادی و سیاسی کشور است و تا زمانی که عزمی جدی برای برقراری عدالت جنسیتی و ارائه فرصت‌های برابر به هر دو جنس در حوزه سیاست و مدیریت سیاسی و حضور در بازار کار و بهره‌مندی از فرصت‌های شغلی ایجاد نشود، همچنان در رده‌های پایین این جدول خواهیم ماند؛ عزمی که تاکنون شاهد نبوده‌ایم و نشانه‌هایی هرچند کوچک از آن را که نویدبخش آینده‌ای برابرتر باشد، نیز مشاهده نمی‌شود.