شرق: شاید آن روزهایی که دغدغه اشتغال دختران فارغ‌التحصیل که در ماراتن ورود
به دانشگاه‌ها، هر سال بیش از سال پیش گوی سبقت را می‌ربود، همه ذهن مرا
به عنوان خدمت‌گزاری کوچک در حوزه زنان وزارت کشور به خود مشغول کرده بود،
باور نمی‌کردم که امکان برگزاری طرح ملی ترویج کارآفرینی زنان و
توان‌افزایی زنان کارآفرین، فراهم شود.
آن‌گاه که این طرح به همت
پژوهنده کارآفرین فیروزه صابر و تیم آموزشی ایشان و همکارانم در سراسر کشور
در دی ماه ۱۳۸۱ آغاز شد و پس از یک‌سال و اندی با موفقیت به پایان رسید،
باز هم باور نمی‌کردم پیشنهاد و آرزوی تشکیل نهادی مدنی توسط زنان کارآفرین
با هدف ایجاد شبکه زنان کارآفرین در سراسرکشور و انتقال تجربیات گران‌سنگ
ایشان به نسل جوان جویای کار، تنها پس از یک‌سال محقق شود، ولی اراده الهی
بر آن قرار گرفت.
این انجمن در سال ۱۳۸۳ با نام «انجمن صنفی زنان
مدیر کارآفرین» از وزارت کار و امور اجتماعی مجوز گرفت، دامنه فعالیت‌های
خود را در سراسر کشور تعریف کرد و کوشید زمینه تعامل زنان کارآفرین عضو از
سراسر کشور را فراهم آورد.
انجمن در راستای بخشی از اهداف خود
ازجمله «ترویج و توسعه کارآفرینی»، «کمک به بهبود و اصلاح سیاست‌های حمایتی
از زنان کارآفرین»، «نهادینه ساختن فعالیت‌های آموزشی، پژوهشی، مشاوره‌ای و
ترویجی در زمینه کارآفرینی»، «کمک به پیوند منطقی و متناسب میان
کارآفرینان، دولت، بانک‌ها و سایر ذی‌نفعان» و «کمک به ساماندهی
فعالیت‌های مرتبط با کارآفرینی»، هرساله اقدام به برگزاری همایش ملی در یک
حوزه تخصصی کارآفرینی می‌کند که در بهمن ماه سال‌جاری، استان البرز میزبان
«انجمن زنان مدیر کارآفرین» و «انجمن ملی زنان کارآفرین» و کارآفرینانی از
استان‌های مختلف کشور، دانشجویان و پژوهشگران و علاقه‌مندان به موضوع
کارآفرینی در بخش کشاورزی بود که در هشتمین همایش سالانه انجمن شرکت کرده
بودند.
همکاری‌های مجدانه مسوولان و همکاران پردیس کشاورزی و منابع
طبیعی دانشگاه تهران به‌ویژه دکتر شعبانعلی فمی، رییس مرکز کارآفرینی آن
نقش تاثیرگذاری در موفقیت‌های حاصله داشته است.
دیگر دستگاه‌های
دولتی و غیردولتی و به‌ویژه بخش خصوصی و تعدادی از اعضای انجمن نیز که
علاوه بر مشارکت در کمیته‌های علمی و اجرایی، بخشی از هزینه‌های همایش را
عهده‌دار شدند، هریک به سهم خود در این امر شریک بوده‌اند.
نخستین
سخنران همایش، رییسی‌سرحدی، دبیر همایش بود که گزارشی از روند علمی و
اجرایی را با چاشنی نقدها و گلایه‌های مرتبط با موضوع، ارایه کرد. پیمان
فلسفی، معاون سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی در
ارتباط با موضوع همایش سخنانی ارایه کرد.
نخستین مقاله منتخب از
میان مقالات ارایه شده به کمیته علمی همایش با عنوان «سیاست‌گذاری
کارآفرینی پایدار، زمینه‌ساز افزایش نقش‌آفرینی زنان کشاورز کارآفرین در
توسعه کشاورزی ارگانیک» که به صورت مشارکتی تهیه شده بود، توسط پگاه
مریدسادات ارایه شد.
در بخشی از این مقاله آمده است: «نکته مهمی که
در انتخاب راهبرد مناسب و سیاست‌گذاری باید مورد نظر قرار گیرد، توجه به
وضع موجود و محیط حاکم بر سیاست‌گذاری‌هاست. با توجه به روند فزاینده جهانی
شدن و گسترش دانش و جایگزینی اقتصاد نوآور محور به جای اقتصادهای مبتنی بر
عوامل تولید و کارایی محور، در حال حاضر، سیاست‌گذاران، برنامه‌ریزان و
متخصصان بخش کشاورزی معتقدند که در پاسخ به این تحولات، یک دگرگونی ساختاری
در شیوه‌های کنونی تولید کشاورزی لازم بوده و کشاورزی مبتنی بر بازار در
چارچوب توسعه پایدار، راهبردی اساسی برای توسعه کشاورزی به شمار می‌رود. در
این نوع کشاورزی، کشاورز باید به نحوی تولید کند که بتواند تولیدات خود را
در بازار رقابتی که مبتنی‌بر خواست‌های مشتری است به فروش برساند. به این
منظور کشاورز باید فرصت‌شناس بوده و نیازهای مشتری را به درستی شناسایی کند
و سپس راهبرد لازم را در جهت برآوردن این نیازها طراحی و اجرا کند. به
عبارت دیگر کشاورز امروز باید یک کارآفرین باشد و کشاورزی باید کارآفرینانه
باشد.»
در ادامه همایش، زنان کارآفرین به ارایه تجربیات کارآفرینی
خود پرداختند. فرزانه تبریزی، مدیریت شرکت سحرگاهان (صادرات آبزیان) و شرکت
بهارگوشت (پرورش ماهی) در ارتباط با علت حضور در این همایش و ارایه
تجربیاتش می‌گوید: «من همه فعالیت خود را به خوبی پیش می‌بردم و هیچ‌گاه
سوءمدیریت در مجموعه ما وجود نداشت. اما هرگز فکر نمی‌کردم چالش‌ها و شرایط
محیطی به‌گونه‌ای پیش رود که مجبور به متوقف کردن کسب‌وکار خود شوم! که
بخشی از این مشکلات به بانک‌ها و تبادل پول با بانک‌های خارجی و بخشی هم به
بی‌ثباتی بازار ارز برمی‌گردد.
او مهم‌ترین دلیل تمایل خود به حضور
در همایش زنان کارآفرین را مطرح کردن این مشکلات و بررسی چالش‌های پیش‌روی
کارآفرینان و افرادی دانست که صاحب ایده هستند. در ادامه ارایه تجربه
کارآفرینی خانم عطیه وحدت‌پور، مدیرعامل شرکت طراحان طبیعت ترنج برای
دقایقی فضای تالار را با طراوت گل و گیاه و باغبانی همراه کرد.
این
کارآفرین چشم‌انداز آینده مجموعه خود را در ارایه محصولات باغبانی کودک و
خدمات آموزشی و ایجاد فضای عملی، توسعه و گسترش آن در تمامی شهرهای ایران
می‌بیند.
پس از آن زهره بهارلو از استان فارس تجربه کارآفرینی خود
را در کشت مرکبات برای مخاطبان بیان کرد. او می‌گوید: در این سال‌ها افت و
پایین رفتن سطح آب نیازمند حفر چاه‌های عمیق به جای نیمه عمیق و مستلزم
هزینه‌های زیاد برای ما بود که باعث بدهکاری زیادی برای ما شد. مخصوصا که
چند چاه حفر شده به علت حفر غیراصولی متلاشی و باعث صدمه مالی نسبتا زیادی
به ما شدند. مشکلات بخش کشاورزی با وجود تعمیق و تجهیز چاه‌ها و آزاد شدن
نهاده‌ها و ثابت ماندن قیمت محصول کشاورزی روز به روز بیشتر و بیشتر می‌شد.
ولی با وجود تمامی این مشکلات تا امروز ادامه داده‌ام. دل‌سردی من زمانی
زیاد شد که در سال گذشته قیمت سوخت و برق تقریبا ده برابر شد به طوری که در
سال‌جاری قادر به پرداخت اقساط بانکی خود نشده‌ام.
مباحث این بخش
از برنامه با جمع‌بندی اعضای پانل که از کارآفرینان و دانشگاهیان هستند، به
پایان می‌رسد و بخش بعدی با پخش فیلم‌هایی کوتاه از کسب و کار سه نفر از
اعضای انجمن که کارآفرین در بخش کشاورزی هستند آغاز می‌شود، دامپروری
صنعتی، زنبورداری و کشت برنج و با ارایه مقاله «کاهش ضایعات پس از برداشت
محصولات کشاورزی، فرصتی برای کارآفرینی زنان روستایی» (که باز هم به شکل
گروهی تهیه شده) توسط خانم مهدیه‌سادات میرترابی ادامه یافت.
این
مقاله علمی به صورت موردی بر ضایعات پس از برداشت محصولات کشاورزی زنان
روستایی در آسارا متمرکز شده است. بر طبق مستندات این مقاله، زنان روستایی
بخش آسارا در زمینه انبارداری مشارکتی متوسط، در زمینه حمل‌ونقل محصولات
باغی نیز مشارکتی در حد متوسط دارند. در زمینه فرآوری محصولات کشاورزی
مشارکتی بالا و در زمینه بسته‌بندی و بازاریابی نیز باز هم مشارکتی متوسط
دارند.
در پایان این مقاله نیز راهکارها و پیشنهادهایی برای توسعه
کارآفرینی زنان روستایی آسارا ارایه شد که مورد توجه اعضای پانل ازجمله
مدیرکل امور زنان روستایی و عشایری وزارت جهاد کشاورزی قرار گرفت. تجربه
کارآفرینی بعدی به خانم رقیه رستمی، مدیر گلخانه توت‌فرنگی از استان کرمان
بود که او، آنچه را که موجب حضور کمرنگ‌تر زنان در عرصه کارآفرینی می‌شود،
در وهله اول مسایل فرهنگی و عدم‌همکاری خانواده با خانم‌هایی دانست که
متقاضی کار در محیط‌های باز مثل کشاورزی‌اند و دوم مشکلات زیادی از قبیل
گرفتن تسهیلات و امکانات که بر سر این راه وجود دارد. می‌داند
وی
می‌گوید: بسیاری از افراد توان پیمودن این راه را ندارند. یکی دیگر از
مشکلات و موانع توسعه کارآفرینی در این حوزه هم مخاطره بالای سرمایه‌گذاری
در این بخش است که جرات ورود افراد نوپا را به این راه می‌گیرد.تجربه
کارآفرینی بعدی به استان خراسان اختصاص داشت و خانم طاهره عشقی،
تولید‌کننده صیفی‌جات به طریق ارگانیک، یکی از عوامل سلامت انسان را تغذیه
سالم عنوان می‌کند که جز آب و خاک و محیط سالم به دست نمی‌آید و برای فهم
معنای محیط سالم توسط همه شهروندان و بسیج شدن برای رسیدن به آن نه به
عنوان وظیفه‌ای فردی یا ملی بلکه به عنوان یک وظیفه انسانی اظهار امیدواری
می‌کند.
صغری پرکاس، مدیر شرکت صنایع غذایی دلوار خزر کارآفرین
دیگری است که با اشاره به مشکلات کار می‌گوید: مشکلات کار زیاد است. تهیه
مواد اولیه، تورم‌های پیش‌بینی نشده و از همه مهم‌تر فروش محصولات تولید
شده و گردش سرمایه اندک به صورتی که تولید قطع نشود، همه این کار‌ها
فوق‌العاده طاقت‌فرسا است ولی مصمم هستم که به این کار ادامه بدهم.
جمع‌بندی
مباحث این بخش نیز توسط اعضای هیات علمی و نماینده وزارت جهاد کشاورزی در
پانل، صورت می‌گیرد و پخش گزیده‌ای از فیلم بانوی گل سرخ، ساخته پورطهماسب
درباره زندگی بانوی گل و گلاب، مرحومه شهین‌دخت صنعتی (سرلتی) که گلاب زهرا
به نام او شناخته می‌شود، عطری خوش اما محزون در فضای تالار می‌پراکند و
پس از آن عطر زعفران نظرآباد استان البرز از لابلای کلام زن روستایی ساکن
احمدآباد، خانم خدیجه سردهقان بر مشام شرکت‌کنندگان در همایش می‌نشیند.
مجری
برنامه پس از پخش فیلم کوتاهی در ارتباط با کشاورزی ارگانیک به جمع‌بندی
مباحث مطرح شده در این بخش از برنامه می‌پردازد و شرکت‌کنندگان در همایش با
انبوهی از تجارب نوین در حوزه کشاورزی می‌روند تا در فضای فرح‌بخش این
پردیس به تجزیه و تحلیل همه تناقضاتی بپردازند که میان تهدیدها و موانع و
مشکلات فراوان پیش‌روی زنان کارآفرین و سختکوشی‌ها و مداومت‌ها و
موفقیت‌های آنان وجود دارد.
دستاوردهای همایش:
فرصت آشنایی زنان صاحب کسب‌وکار و کارآفرینی کشاورزی و کمک به توسعه شبکه زنان کارآفرین توسط انجمن
فرصت آشنایی، همفکری و توسعه ارتباطات کارآفرینان، تشکل‌های حرفه‌ای، مسوولان و کارگزاران دولت و دانشگاهیان
انتقال تجارب فعالیت‌های کارآفرینانه به دانشجویان و فارغ‌التحصیلان
کمک به شناخت فرصت‌های پیش رو و همفکری برای رفع چالش‌های پیش رو
نکات مورد توجه:
در کشاورزی موانع فرهنگی کمتری برای زنان نسبت به بخش‌های دیگر اقتصادی
وجود دارد و دلیل آن نزدیکی و قرابت این بخش با خانواده در روستاها و نیز
سابقه تاریخی نقش آفرینی اقتصادی زنان روستایی است.
پیوند جدی رشته کشاورزی با تجارب عملی (تلفیق علم و عمل) و در نتیجه کمک
به کاربردی شدن آن با توجه به آمادگی زنان در حوزه کشاورزی برای این منظور و
اهمیت نقش دانشگاهیان در این مسیر
ضرورت اطلاع‌رسانی قوانین و مقررات مربوط به زنان کارآفرین حوزه کشاورزی
شناخت بازار، اطلاعات بازار و شیوه‌های نوین بازاریابی نیاز جدی به
ساماندهی برای ارتقای ظرفیت مدیریت و توان علمی زنان صاحب کسب‌وکار و
کارآفرین دارد.
پیشنهاد ایجاد کیوسک‌های اطلاعاتی در مناطق با قابلیت محوری کشاورزی توسط فارغ‌التحصیلان دانشگاهی
نقش سازنده و حساس زنان در توسعه و تولید محصول سالم و ارگانیک از این نظر
مناسب است که پروتکل‌های همکاری بین انجمن و نهادهای مربوطه امضا شود.
* عضو موسس انجمن زنان مدیر کارآفرین و انجمن ملی زنان کارآفرین
