بیدارزنی: از هم فاصله بگیرید. از خانه کار کنید. به شبکه تأمین اجتماعی اعتماد کنید. واقعیت این است اقدامات علیه «پاندمی ویروس کرونا» توسط و برای آن بخش از دنیا طراحی شده است که «استطاعت» ماندن در «قرنطینه» را دارند؛ اما برای میلیون‌ها نفر که در شهرهایی چون لاگوس نیجریه زندگی می‌کنند، چیزی به نام قرنطینه و فاصله اجتماعی معنا ندارد.
تقریباً به مدت دو هفته است که با دخترم، پرستارش و خواهر پرستار دخترم در خانه مانده‌ایم. این روزها وسایلی مانند دستمال مرطوب، بطری‌های مواد ضدعفونی کننده دست و ماسک، در انبار خانه‌مان وجود دارد که پیش از این هیچ‌وقت آن‌ها را نخریده بودم.
اقدامات علیه «پاندمی ویروس کرونا» توسط و برای آن بخش از دنیا طراحی شده است که «استطاعت» ماندن در «قرنطینه» را دارند
ارتش و نیروهای نظامی ویدئوهای کوتاهی را در بخش‌های خبری پخش می‌کنند. من به خانواده‌ام درباره «حکومت فاصله اجتماعی» که در حال حاضر در شهر ما محبوبیت پیدا کرده بود هشدار می‌دادم؛ اما کم‌کم متوجه شدم ترس واقعی من از کجا نشات می‌گیرد.
ترس من ناشی از آگاهی هرچه بیشترم در خصوص میزان بالای مسری بودن و گسترش این بیماری بود. اینکه در چند ماه گذشته چه تعداد کشته شده‌اند و چه قدر نوع مقابله با این بیماری ناکافی بوده است.
اخبار مربوط به اروپا، آسیا و آمریکای شمالی به‌سرعت به روز می‌شوند و به مصرف ما می‌رسند. کم‌کم داشتم خودم را متقاعد می‌کردم اگر همه ما مسئولیت خود در خصوص «ترک زندگی عمومی» و یا کاهش «حضور در مکان‌های عمومی» را به عهده بگیریم، می‌توانیم با این بیماری همه‌گیر مقابله کنیم. ترس درونی‌ام می‌گفت، اگر این کار را نکنیم، محکوم به شکست هستیم.
«باهم بودن» از مجموعه عکس‌های «شب‌های باریگا[۱]»
فاصله اجتماعی در زاغه‌هایی که هرگز نمی‌خوابند
من و خانواده‌ام در لاگوس نیجریه -شهری پرجمعیت با جمعیت ۱۵ تا ۲۲ میلیون نفر – زندگی می‌کنیم. اگر شهر نیویورک به دلیل چراغ‌های همیشه روشنش هیچ‌گاه به خواب نمی‌رود، لاگوس به خواب نمی‌رود چون به دلیل نبود برق، داخل خانه‌ها آنقدر گرم است که با حضور در خارج از خانه حداقل می‌توانی از خنکای نسیمی بهره ببری.
به سراغ دیکشنری بروید و کلمه «زاغه[۲]» را جستجو کنید. «خیابان یا محله‌های حاشیه‌ای پرازدحام و کثیف که افراد بسیار فقیر ساکن آن هستند.» شهر محل سکونت من یکی از بزرگترین زاغه‌های دنیا است.
من در یکی از مناطق زیبای لاگوس زندگی می‌کنم و تصمیم من بر ماندن در قرنطینه به مدت دو هفته در حقیقت از «امتیاز اقتصادی- اجتماعی» من نشات می‌گرفت. قطعی برق در طول شبانه‌روز امری عادی در لاگوس است. بسیاری از مناطق این شهر به‌طور کلی به سیستم شهری برق متصل نشده‌اند و حتی از همین دسترسی نامنظم به نیروی برق نیز بی‌بهره هستند. درنتیجه، بسیاری از مردم داخل خانه‌هایشان نمی‌مانند. از سویی دیگر، بخش اعظم شهر هنوز به هیچ منبع آبی متصل نشده است. بخش‌هایی هم که دسترسی به آب دارند، آن را از منابع نامطمئنی تأمین می‌کنند. «آب» بسیار گران است و بعید میدانم به دلیل همین گرانی مردم شستن دست‌هایشان را در اولویت قرار دهند. حمل و نقل عمومی عمدتاً شامل وسایل خصوصی است که در آن‌ها «تماس نزدیک» با دیگران اجتناب‌ناپذیر است. ما شانه‌به‌شانه هم بر روی نیمکت‌های چوبی مینی‌بوس‌های فولکس واگن می‌نشینیم.
اگر شهر نیویورک به دلیل چراغ‌های همیشه روشنش هیچ‌گاه به خواب نمی‌رود، لاگوس به خواب نمی‌رود چون به دلیل نبود برق، داخل خانه‌ها آنقدر گرم است که با حضور در خارج از خانه حداقل می‌توانی از خنکای نسیمی بهره ببری.
لاگوس یکی از بزرگترین اقتصادهای شهری را در قاره آفریقا دارد، بخش غیررسمی[۳] اقتصاد نه تنها پرجنب‌وجوش است بلکه برای بقای آن بسیار ضروری است. تجارت خیابانی و بازارهای روباز بخشی از تار و پود لاگوس است. بازارهایی که به شوخی می‌گوییم می‌توانیم با لباس زیر از خانه خارج شویم و هنگام رسیدن به مقصد کاملاً لباس پوشیده باشیم.
تمامی افرادی که در محیط‌های عمومی کار می‌کنند، برای تأمین معاش خود به این زندگی اجتماعی بی‌وقفه‌ی شهری وابسته هستند.
هزینه زندگی در لاگوس بسیار بالاست. داشتن خانه و سرپناهی برای خود موضوعی استثنائی در لاگوس است نه یک قاعده و عرف. اکثر مستاجرین، در محله‌هایی با تراکم بالای جمعیت زندگی می‌کنند، نوعی «زیست خصوصی» که منعکس‌کننده زندگی در مکان‌های عمومی پرتراکم است. ترافیک سنگین، چه پیاده باشی و چه سواره بخش جدایی‌ناپذیر زندگی در این شهر است.
در شهر من، اسکناس‌های کثیف روزانه دست به دست می‌شوند. در محلات کم‌درآمد توالت، حمام و آشپزخانه ممکن است با تمامی چهل ساکنین یک ساختمان به‌صورت اشتراکی مورد استفاده قرار بگیرد. در محلات فقیر به دلیل نبود لوله‌کشی خبری از فاضلاب شهری نیست. رایج‌ترین شیوه زندگی استیجاری در لاگوس زندگی در خانه‌هایی[۴] است که هر اتاق هفت هشت متری آن به یک خانواده اجاره داده می‌شود.
«دستفروش نور» از سری عکس‌های شب‌های باریگا
چه می‌شود اگر استطاعت ماندن در قرنطینه را نداشته باشیم؟
چیزی که مرا به حقیقتی بنیادی و ساده می‌رساند این است که ما حتی اگر بخواهیم هم «فضایی» برای فاصله اجتماعی از یکدیگر نداریم. بعلاوه واقعیت این است که اغلب ما نمی‌خواهیم این فاصله را داشته باشیم؛ و این نخواستن به دلیل آن نیست که باور داریم تهدید ویروس کرونا جدی نیست. بلکه به این دلیل است که ما با تهدیدهای واقعی و بدیهی‌تری از یک عفونت تنفسی رو به رو هستیم. تهدیدهایی که سال‌هاست تمایل به کشتن افراد مسن در مناطق دور افتاده را دارد. اکثر ما خبر این مرگ و میرها را شاید صرفاً در تلویزیون دیده باشیم.
ایده‌ی فاصله اجتماعی برای ما فقط امری غریب و ناآشنا نیست، بلکه به دلایل اقتصادی و اجتماعی غیرممکن است. شهرهایی مانند لاگوس با تعاملات فردی که این روزها از سوی کشورهای ثروتمند نکوهش می‌شود یا امری مجرمانه تلقی می‌شود، زنده مانده‌اند.
در لاگوس، حدود شش میلیون نفر زندگی‌شان وابسته به درآمدی است که به‌طور روزانه کسب می‌کنند.
«فاصله اجتماعی» که به‌عنوان راه‌حلی جهانی برای مهار ویروس کرونا تجویز شده است، برای شهری مانند لاگوس و بسیاری از دیگر شهرهای آفریقا امری محال و غیرممکن است. در فاصله اجتماعی و قرنطینه مردم باید بتوانند برای یک دوره طولانی بهره‌وری اقتصادی‌شان را – بدون آنکه منجر به پیامدهای فاجعه‌بار فوری شود- کم کنند یا به صفر برسانند.
در لاگوس، حدود شش میلیون نفر زندگی‌شان وابسته به درآمدی است که به‌طور روزانه کسب می‌کنند. آن‌ها نماینده میلیون‌ها خانواده هستند که خرید یک وعده غذایشان وابسته به درآمد روزانه نان‌آور خانواده‌شان است. برای این مردم، ابتلا به بیماری‌ای ناشناخته کم‌خطرتر از دیدن طلوع خورشیدی است که می‌دانند با شروع آن چیزی برای خوردن ندارند.
دستفروش‌ها و کارگران جنسی که برای بقای خود کار می‌کنند، هرروز مورد آزار و اذیت مأمورین دولتی قرار می‌گیرند. اگر تجاوز و شکنجه نمی‌تواند مانعی باشد برای اینکه مردم هرروز از خانه‌هایشان خارج شوند و برای زنده ماندن پول بخور و نمیری درآورند، احتمالاً شیوع ویروس کرونا هم موفق نخواهد بود.
مهم‌تر از این‌ها، نبود زیرساخت‌های مناسب مراقبت‌های بهداشتی، آمار مرگ و میر مرتبط با عفونت‌های تنفسی را ناکارآمد می‌کند. در نیجریه، ابتلای ۲۰ هزار نفر در طول مدتی کوتاه اهمیتی ندارد، وقتی میدانی در کل این کشور تنها ۵۰۰ دستگاه تنفسی برای ۲۰۰ میلیون نفر وجود دارد. سیستم بهداشت و درمان ما ظرفیت مقابله با این بیماری همه‌گیر را ندارد.
روشنایی مسیر یک نسل از مجموعه عکس‌های شب‌های باریگا
ما برای این مشکل جهانی نیاز به یک راه‌حل آفریقایی داریم:
دو هفته پس از اینکه اولین مورد ویروس کرونا در لاگوس تائید شد، دکترها اعلام کردند در اعتراض به عدم پرداخت دستمزدها دست به اعتصاب می‌زنند. مردم اینجا، به دلیل آمار مرگ و میر بالا در بیمارستان‌ها که ناشی از نبود پرسنل و امکانات پزشکی مناسب است، پیش از این هم نسبت به بیمارستان‌ها بی‌اعتماد بودند. خوددرمانی و استفاده از داروهای گیاهی بخش جدایی‌ناپذیر رفتار بهداشتی و درمانی مردم لاگوس است و اکثر مردم ترجیح می‌دهند بیماری‌های جدی‌ای چون مالاریا، حصبه و عفونت‌های باکتریایی را در خانه درمان کنند.
به احتمال زیاد، انتظارات اجتماعی از زنان جهت مراقبت از افراد بیمار یا در حال مرگ در خانواده در شیوع بیماری بیش از پیش خواهد بود. از این رو، در مدت کوتاهی، احتمال در معرض قرار گرفتن دختران و زنان به عفونت‌های تنفسی یا ابتلای دوباره به آن بیشتر خواهد بود.
در نیجریه این ایده فرهنگی که خانواده در مواقع بحرانی مسئولیت مراقبت از شما را بر عهده خواهد داشت، برای نسل‌ها به شکل اثربخشی باقی مانده است. افرادی که استطاعت مالی بهتری دارند به افراد دیگر در پرداخت اجاره خانه، هزینه تحصیلی و مراقبت‌های پزشکی کمک می‌کنند.
به احتمال زیاد، انتظارات اجتماعی از زنان جهت مراقبت از افراد بیمار یا در حال مرگ در خانواده در شیوع بیماری بیش از پیش خواهد بود. از این رو، در مدت کوتاهی، احتمال در معرض قرار گرفتن دختران و زنان به عفونت‌های تنفسی یا ابتلای دوباره به آن بیشتر خواهد بود.
در نیجریه معمول است که افراد خانواده حتی اعضای دور خانواده و دوستان برای مدتی که شامل دوران کودکی و گاهی بزرگسالی است، برای افراد خانواده مبلغی پول جمع می‌کنند. با توجه به اینکه سیاست‌های اجتماعی دولت برای رفاه اجتماعی افراد جامعه با شکست مواجه شده است، این رویکرد اعضای خانواده تا امروز یک‌راه حل کارآمد بوده است.
درست است که فاصله اجتماعی یک‌راه حل برای کنترل کردن ویروس کرونا است اما این راه‌حل هیچ درکی از واقعیتی که در سراسر آفریقا وجود دارد ندارد: در آفریقا مردم به‌سختی و باوجود اینکه در اجتماع و در کنار هم قرار دارند و به هم کمک می‌کنند، می‌توانند زنده بمانند، تصور کنید چه بلایی سر این مردم میاید اگر به «فردگرایی» عقب‌نشینی کنند؟
سازمان بهداشت جهانی، فاصله اجتماعی را به‌عنوان یک پاسخ اساسی برای مقابله با این بیماری همه‌گیر تجویز کرده است؛ اما این سازمان فراموش کرده است این راه‌حل برای بسیاری از نقاط جهان نه‌تنها ناکارآمد که حتی خطرناک است. ما در آفریقا با بحران‌های غیرقابل پیش‌بینی اقتصادی- اجتماعی و بهداشتی روبه‌رو هستیم.
وقت آن است که ما آفریقایی‌ها به فکر راه‌حلی مبتنی بر واقعیت اساسی زندگی خودمان باشیم، نه برگرفته از ترس‌ها و دغدغه‌های ملل دیگر.
منبع:
https://thecorrespondent.com/378/why-social-distancing-wont-work-for-us/50043118356-4fbed697
[۱] Artist Emeka Okereke
[۲] slum
[۳] اقتصاد غیررسمی بخشی از اقتصاد است که مالیات نمی‌دهد و نظارت دولتی بر آن وجود ندارد.
[۴] Face Me I Face You