در کتاب «سیطره‌ی جنس» نوشته‌ی محبوبه پاک‌نیا و مرتضی مردیها، سعی شده است تعریفی ساده از ماهیت این پدیده ارائه دهند: «فمینیسم را می‌توان مکتبی دانست که بر هویت انسانی و ارزش مستقل زنان تاکید می‌کند و در مورد آنان به توانایی و شایستگی‌ای دست‌کم هم‌ارز با مردان باور دارد» (ص ۱۰). تعریفی مینیمال و قابل دفاع که به شکل‌های دیگری نیز می‌توان آن را بیان کرد. به عنوان مثال سلی هزلنگر و همکارانش در ورودی دائره المعارف فلسفه‌ی استنفورد، فمینیسم را به عنوان جنبش‌هایی معرفی می‌کنند که «به دنبال عدالت برای زنان و پایان دادن به همه‌ی شکل‌های سکسیم است»

سایه پیرزاد مجرد است، به تنهایی در تهران زندگی و کار می‌کند و آرزویش مادر شدن است. او هر شب با لذت از پنجره به لالایی خواندن زن همسایه برای دختر کوچکش گوش می‌دهد. سایه، زنی مستقل است و با وجود آنکه مادر و پدرش برایش همسری انتخاب کرده‌اند و مدام از او می‌خواهند که سری به خانه‌شان در شهرستان برای دیدار با این خواستگار بزند، زیر بار نمی‌رود.

تمایزی که در سنت قرارداد اجتماعی بین عرصه عمومی و عرصه خصوصی وجود دارد، باعث شده ازدواج که خود یک قرارداد جنسی است، در عرصه خصوصی تعریف شود و از این رو مناسب بررسی‌های سیاسی نباشد. از نظر پیتمن، قراردادهای کاری که در آن افراد برای شخص یا یک کمپانی کار می‌کنند یا قراردادهای کارگری جنسی که در عرصه عمومی هستند نیز همچون قرارداد ازدواج، سلطه مردان بر زنان را تثبیت می‌کنند. تفکیک سفت و سخت عرصه عمومی و عرصه خصوصی که در سنت قرارداد اجتماعی وجود دارد، باعث می‌شود داد و ستد آن‌چه در هر یک از این دو قلمرو قرار می‌گیرد نادیده گرفته شود. بسیاری از آنچه در سنت قرارداد اجتماعی به عرصه خصوصی تعلق دارد، در واقع سیاسی است یا وجوهی سیاسی و عمومی دارد و تعریف عرصه خصوصی، آن‌چنان که در این سنت وجود دارد به سیاست‌زدایی از برخی از وجوه سیاسی دامن می‌زند. یکی از مهم‌ترین آنها روابط جنسی به طور کلی و ازدواج به طور خاص است. البته نباید دچار سوءتفاهم شد، هدف پیتمن یا دیگر افرادی که منتقد حصر رابطه جنسی در عرصه خصوصی هستند، این نیست که مثلا نوعی افشاگری یا شفافیت در مورد زندگی جنسی افراد وجود داشته باشد و حریم شخصی افراد از بین برود. منظور این است که ابعادی از رابطه جنسی و قرارداد ازدواج وجود دارند -مانند تجاوز جنسی- که باقی ماندن رابطه جنسی و ازدواج در عرصه خصوصی به اَشکال موجود، امکان نقد و بررسی آنها را از بین می‌برد.

بی‌سواد در حقیقت حدیث نفس زنی است که جنگ مسیر زندگی‌اش را تغییر می‌دهد و او را وادار به مهاجرتی ناخواسته می‌کند. زنی که علی‌رغم عطش خواندن و نوشتن مجبور به کار در یکی از کارخانه‌های صنعتی کشوری می‌شود که با فرهنگ آن بیگانه است. بیگانگی‌ای که آگوتا از آن با عنوان «برهوت اجتماعی» یاد می‌کند.

فاطمه نیازی دلیل نام‌گذاری زن درخت‌های خود به نام طوبا را این می‌داند که این زنان با اینکه همگی زنان معمولی هستند و ظاهرا به کارهای عادی و روزمره می‌پردازند بسیار خارق‌العاده‌اند و با اینکه با المان‌های زن امروزی و از نظر اندام با استانداردهای زیبایی هم‌خوانی ندارند در عین حال در درون خود، درمانگرِ همه دردها هستند و در واقع همه زندگی از آن‌ها نشات می‌گیرد.

این مطلب به معرفی کوتاهی ازنگار خیاوی شاعر ترک زبان که با نگاهی زنانه شعر می گوید می پردازد و چند شعر از او بازنشر می شود.

«لاک قرمز»، اولین فیلم «سیدجمال سید حاتمی» مشکلات زنان سرپرست خانوار طبقه فرودست جامعه را به تصویر می‌کشد؛ زنانی که به دلیل ساختار مردسالارانه جامعه که مرد را سرپرست خانواده قلمداد می‌کنند؛ در دوران حیات مرد خانواده امکان حضور در اجتماع و یادگیری شغل و حرفه‌ای را ندارند. زنان غالباً کم‌سوادی که پس از مرگ شوهر باید نقش‌ها و مسئولیت‌هایی را عهده‌دار شوند که از قبل توشه‌ای برای پذیرفتن آن‌ها نیندوخته‌اند و به یک‌باره خود را در جامعه‌ای می‌بینند که هیچ حمایت قانونی برای توانمندسازی و آماده‌سازی این زنان برای پذیرش نقش و مسئولیت‌هایی که سال‌ها از آن محروم بوده‌اند در نظر گرفته نشده است. زنانی که غالباً جذب بازار مشاغل غیررسمی شده و مجبور به قبول ساعات کار طولانی با دستمزدی اندک می‌شوند.

شکیلا زنی سی و سه ساله با تحصیلات سوم دبیرستان و کوچک‌ترین عضو خانواده‌ای پنج نفره است. شکیلا مادر و برادرش را در سنین نوجوانی و جوانی از دست داده است. مادر را در سن چهارده‌سالگی و به دلیل ابتلا به سرطان و برادر را در بیست و شش سالگی و به دلیل برق‌گرفتگی که پزشکان آن را خودکشی ذکر کرده‌اند. شکیلا برای ترک مواد (تریاک، کراک، شیشه و کلونازپام) به مرکز خانه خورشید مراجعه می‌کند و در جلسات هنر درمانی خانه خورشید استعداد نقاشی او کشف می‌شود. نقاشی‌هایی که فرزام پروا روان‌پزشک داوطلب خانه خورشید «مرکز بازپروری زنان آسیب‌دیده و معتاد» را بر آن می‌دارد که در کتاب «گم‌شده در آیینه» به بررسی نقاشی‌های شکیلا و تاریخچه توجه روانکاوان و روان‌پزشکان به آثار هنری خلق‌شده توسط بیماران خود که بیان‌کننده حالات درونی آن‌هاست بپردازد. تلاش بیمارانی همانند شکیلا برای به کلمه درآوردن اضطراب و بی‌قراری‌های خود که در حالت عادی از بیان آن‌ها ناتوان هستند.

چینزیا اروتزا (Cinzia Arruzza) در کتاب «روابط خطرناک: ازدواج‌ها و طلاق‌های مارکسیسم و فمینیسم» به بررسی رابطه‌ی بین مارکسیسم و فمینیسم به عنوان دو نیروی انتقادی سیستم‌های سرکوب سرمایه‌داری و مردسالاری می‌پردازد و سعی دارد پروژه‌ای را تعریف کند که در آن اولاً ماهیت سرکوب مشخص شود و سپس نیروی مبارزه مناسب آن نیز تعیین شود. این‌که نیروی مبارزه تشکیل شده از چه ترکیبی از چه نوعی از فمینیسم و چه نوعی از مارکسیسم باشد پرسشی است که باید به آن پرداخت. اروتزا با توجه به فرآیند جهانی شدن و تغییراتی که بین روابط بین زن و مرد در حال شکل گیری است نیاز به شکل‌گیری گونه‌ای از مارکسیسم متناسب با این مناسبات را یادآوری می‌کند. گونه‌ای از مارکسیسم کوته‌بینانه که همه چیز را به اقتصاد فرومی‌کاهد و بدون طبقه‌ی اقتصادی نمی‌تواند به پدیده‌ها بنگرد بر این باور است که با پایان انقیاد سرمایه‌داری، زنان نیز به رهایی خواهند رسید. در مقابل فمینیسم کوته‌بینانه برخی را به این باور رسانده که مسئله‌ی اصلی جنسیت است و پرداختن به مردسالاری نیاز پرداختن به طبقه اقتصادی را برطرف می‌کند. در عوض باید به پیچیده بودن واقعیت اجتماعی ایمان بیاوریم و به اشکال و گونه‌های متفاوت انقیاد و مکانیسم‌های آن و شرایط بروز و خصویات آن توجه کنیم و دست از این تصور خام بشوییم که با یک الگوی کاریکاتوری از «زیربنا-روبنا» می‌توان ماهیت انقیاد و سرکوب را کشف کرد. ارائه تصاویر کاریکاتوری از انقیاد برای شوراندن و تهییج کارآیی بسیار زیادی دارند ولی اگر هدف صرفاً هیجان‌زدگی و شور و شوق‌آفرینی نیست بلکه مبارزه جدی با انقیاد و سرکوب واقعی است باید سختی بررسی شرایط، فکر کردن و مطالعه و فعالیت مدنی بر مبنای آگاهی به دست آمده از این فعالیت را به جان خرید. کتاب اروتزا با بررسی تاریخی تعامل جنبش‌های کارگری و فمینیستی سعی دارد به بازتعریف مبارزه علیه سیستم‌های انقیاد بپردازد که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد.

از زمانی که به «بیدارزنی» قول نوشتن این ستون را دادم بیش از دو ماه می‌گذرد. با وجود تمام مشغله‌ها، موضوع آن‌قدر مهم بود که نمی‌شد گفت: نه، برایش وقت ندارم. حتی نمی‌شد گوشه‌ی ذهنت بگذاری‌اش و هر وقت فرصت شد به آن برسی. این بود که تمام این دو ماه را لحظه به لحظه به آن فکر کردم؛ به این‌که چطور با زبان ساده برای خوانندگانی که شاید خواندن متون تخصصی از حوصله‌شان خارج باشد این را - که یکی از مهم‌ترین دغدغه‌‌های تمام سال‌های نوشتنم بوده است - توضیح دهم، که: بله، متن، بر خلافِ تصورِ بسیاری، «نباید» فاقد جنسیت باشد. البته در این‌که نخستین شماره را با شعرهای چه کسی شروع کنم تردیدی نداشتم. مگر چند شاعر زن داریم که با جنسیت‌شان می‌نویسند و حین نوشتن، آن جنسیت را با تمام بایدها و نبایدهایش، با تمام حرف‌های فروخورده‌اش، با تن‌اش که جُدای از روحش نیست، فراموش نمی‌کنند؟ شعر رؤیا تفتی، بی‌ لحظه‌ای تردید، سرلوحه‌ی این ستون‌ها قرار می‌گیرد، چرا که دست کم من، در شعر فارسی از شعر او «زنانه‌تر» نمی‌شناسم.